Dòrnach, Siorrachd Dhùn Phris
| Dòrnach | |
| |
| Suidheachadh | |
| Dùthaich |  Alba
|
| Comhairle | Dùn Phris is Gall-Ghaidhealaibh |
| Co-chomharran | 54° 58′ 59″ Tuath 03° 12′ 07″ Iar |
| Feartan fiosaigeach | |
| Farsaingeachd | 23.38 km² |
| Àireamh fòn | 01461 |
‘S e baile beag dùthchasail faisg air Ruadhail, air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th’ ann an Dòrnach (Beurla: Dornock).[1] Tha e suidhichte aig 19m os cionn ìre na mara,[2] air an àirde ear Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Dhùn Phris ro 1975), eadar Inbhir Anainn agus Eastriggs, ri taobh an Uillt Dhòrnaich, a shruthas dhan Linne Shalmhaigh an dèidh a' bhaile. Tha e 249km air falbh bho Obar Dheathain, 115km bho Ghlaschu, 24km bho Dhùn Phris agus 107km bho Dhùn Èideann, prìomh-bhaile na dùthcha.[3] 'S e Beurla agus Beurla Ghallda th' ann an dà chànan aig a’ mhòr-chuid dhe na daoine ann an Dòrnach. Tha eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air àiteachas agus dreuchdan ann an Cathair Luail. A bharrachd air sin, tha taigh-spadaidh ann.[4] Taobh fhoghlaim, chan eil sgoil ann agus feumar a dhol dhan bhun sgoil ann an Eastriggs[5] agus dhan àrd sgoil ann an Inbhir Anainn.
Freumhan an Ainm
deasaichA rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd, tha a h-uile coltas ann gur ann à dobhar sa a' Ghàidhlig fhèin a tha ainm a' bhaile.[6] Nochd a' Ghàidhlig ann an ceann a deas na h-Alba anns an 7mh Linn agus bha an cànan fhathast làidir ann an Siorrachd Dhùn Phrìs fhèin anns an 14mh Linn.[7] A dh'aindeoin sin, tha cuid eile dhen bheachd gur ann à Cuimris Durn agus am meanabhan og a tha e,[8] gu seachd-àraidh ar sàilleabh an fhuaim k a th' ann an t-ainm sa Bheurla. Bheireadh sin Àite nan Clachan Beaga dhuinn. 'S ann gu math pailt a tha ainmean-àite ann an Cuimris ann an ceann a deas na h-Alba.
Eachdraidh
deasaichChithear clachan Lochlannach bhon 13mh Linn air a bheil druim nam muc sa chladh. Thogadh eaglais an seo an an 1793 agus leasachadh ann an 1884.[9] Chuireadh glainne dhathte neo dhà a-steach ann an 1893, air an dèanamh le Ballantine is Gardiner. Tha clag air dhìth o chionn 's gun do ghoid na Sasannaich e: tha e ri fhaicinn ann an Tèarmann thall ann am Bowness-on-Solway. Tha an eaglais seo ag obair ann an co-bhann leis an t-sean eaglais ann an Inbhir Anainn.[10]
Thachair cath eadar Arm na h-Alba[11] agus feachd Shasannach an seo ri linn Cogadh Neo-eisimeileachd na h-Alba ann an 1333.[12] Chuir na Gall ruaig air fir na h-Alba, mar a sgrìobh am bàrd Anndra Wyntoun:[13]
| “ | That ikle tyme at Lowchmabne/An turas so an Loch Mhabain Off Annandyrdale the floure was tane/Chaidh am flùr a thoirt bho Srath Annan With off the West Marche men/Daoine crìochan an iar |
” |
Chaidh Na Seumasaich seachad air Dòrnach air an t-seann rathad shuas gu tuath ann an 1746, an dèidh dhaibh Sasainn fhàgail.[14] Thogadh loidhne-rèile eadar Glaschu agus Cathair Luail ann an 1848, le stèisean ann an Dòrnach. Bha an stèisean a dhùnadh fad 11 bliadhna bho 1854 gu ruige 1865.[15] Chaidh ainm an stèisein atharrachadh gu Eastriggs ann an 1923, agus dhùnadh e a-rithis ann an 1965. Tha an loidhne-rèile fhathast ann. A-rèir carragh-chuimhne a' bhaile, fhuair 19 duine à Dòrnach bàs sa Chogadh Mòr[16] agus 18 eile san Dàrna Cogadh.
Iomraidhean
deasaich- ↑ “Dictionary Detail - Dòrnach”. Am Faclair Beag. Air a thogail 26mh dhen Fhaoilleach 2019.
- ↑ Elevation Map
- ↑ Distance Calculator
- ↑ Scotbeef
- ↑ A' Chomhairle[dead link]
- ↑ Etymological Geography: Being a Classified List of Terms of Most Frequent Occurrence, T. A. Gibson, Dùn Èideann, 1835
- ↑ Transactions and Journal of Proceedings of the Dumfriesshire and Galloway Natural History and Antiquarian Society. Third Series. Volume XI: 147
- ↑ The Brittonic Language in the Old North
- ↑ Scotland's Churches
- ↑ Presbytery of Annan and Eskdale
- ↑ English Monarchs
- ↑ The Douglas Archives
- ↑ Wyntoun, Anndra, The Original Chronicle of Scotland, F. J. Amours (Deasaiche), 1907
- ↑ Am Baile[dead link]
- ↑ Butt, R. V. J. (1995). The Directory of Railway Stations: details every public and private passenger station, halt, platform and stopping place, past and present (1st ed.). Sparkford: Patrick Stephens Ltd. ISBN 1-8526-0508-1. OCLC 60251199.
- ↑ Scottish War Memorials Project
Achadh na h-Eaglaise • Ae • Amisfield • Applegarthtown • Auldgirth • Bankend • Bàrr na Dris • Beattock • Bentpath • Canonbaidh • Cathair • Cathair Ruairidh • Chapelknowe • Cille Chonaill • Cille Bhrìghde • Cill Osbairn • Cille Phàdraig nam Fleamach • An Clachan • Clarencefield • Collin • Comar na Drise • Cuingealach • Dalswinton • Daltan • Doire Chonaill • Dòrnach • Drochaid Charrainn • Drochaid a' Mhuilinn • Drochaid Mhic Iain • Dubhras na Doire • Dùn Choll • Dùn Phris • Dùn Sgoir • Eaglais Fheichin • Eastriggs • Eskdalemuir • Gleann Chapall • Greatna • Hightae • Hoddom • Inbhir Anainn • Kettleholm • Kirtlebridge • Langaim • Loch Mhabain • Logarbaidh • Am Magh Fada • Middlebie • Mouswald • Parkgate • Penpont • Powfoot • Ruadhail • Templand • Torthorwald • Tynron • Wamphray • Waterbeck