Cuingealach
| Cuingealach | |
 | |
| |
| Suidheachadh | |
| Dùthaich |  Alba
|
| Comhairle | Comhairle Dhùn Phris is Ghall-Ghàidhealaibh |
| Co-chomharran | 55° 23′ 50″ Tuath 03° 46′ 42″ Iar |
| Feartan fiosaigeach | |
| Àireamh-shluaigh | 158 (2001) |
| Àireamh fòn | 01659 |
| Duilleag oifigeil | Cuingealach aig Visit Scotland |
‘S e baile beag dùthchasail faisg air na crìochan le Lannraig a Deas, air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th' ann an Cuingealach (Beurla: Wanlockhead). Tha e suidhichte aig 490m os cionn ìre na mara,[1] air an àirde an ear-thuath Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Dhùn Phrìs ro 1975), eadar Abington agus An t-Seann Chathair, ri taobh an Uillt Uisge Cuingealach. 'S e am baile as àirde ann an Alba air fad[2] a th' ann. 'S e Beurla a th' ann a' chiad chànain aig a' mhòr-chuid dhe na daoine ann an Cuingealach. Tha Eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air àiteachas agus turasachd. A bharrachd air sin, tha talla a' bhaile san sheann sgoil, taigh-òsta[3] agus taigh-tasgaidh[4] anns a’ bhaile. Taobh fhoghlaim, chan eil bun-sgoil ann is feumar a dhol dhan sgoil ann am Bigear, leis nach eil ach 158 duine a' fuireach shuas an seo.[5] Bidh e daonnan gu math doirbh an seo sa gheamhradh.
Freumhan an Ainm
deasaichA rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd,[6] tha a h-uile coltas ann gur ann à Lochlannais Lokkr (bachlagan) agus wandel (coiseachd) a tha ainm a' bhaile.[7] 'S ann gu math pailt 's a tha ainmean-àite Lochlannach ann an iar-dheas na h-Alba,[8] gu h-àraidh nas fhaisge air a' mhuir. A dh'aindeoin sin, tha cuid eile dhen bheachd gur ann à Gàidhlig cumhang a tha e, a tha mòran nas coltaiche ris an t-seann ainm Winlocke a bha ga chleachd gu ruige 1566. Nochd a' Ghàidhlig ann an ceann a deas na h-Alba anns an 7mh Linn agus bha an cànan fhathast làidir ann an Siorrachd Dhùn Phrìs fhèin anns an 14mh Linn.[9]
Eachdraidh
deasaichThoisich mèinneadh luaidhe fiù 's ro àm nan Ròmanach anns na Cnuic Lowther, a tha ri gach taobh Chuingealach,[10] agus bha na manaich an sàs sa ghnothach anns na meadhan aoisean, ach dh'fhàs an gnothach gu bith uabhasach làidir ri linn a' Thionndaidh Gnìomhachais[11] agus ann an 1810, puing na b' àirde a' ghnothaich, mhèinnich 1,400 tunna dhe luaidhe, a chleachdadh sna bailtean mu thuath. Thig mèinneadh gu crìoch an seo mu dheireadh thall ann an 1928. Bha coimhearsnachd nam mèinnear glè chumhachdail is 's e iadsan a chuir air bhog a' chiad leabharlann ballrachd na dùthcha an seo fhèin ann an 1741.[12] Bha dìreach dithis nam measg an 41 a stèidhich an leabharlann, is iad am maighstir-sgoile is am ministear.
Rinn Raibeart Burns sgrìob neo dhà do Chuingealach ann an 1789 agus 1794 is sgrìobh e Pegasus at Wanlockhead an seo,[13] ach cha do chòrd an t-àite leis idir. Bha an galar-fuilteach na chunnart agus chaochail mòran leis, mar a chithear sa chladh. Bha 788 duine a' fuireach an seo san dàrna leth dhen 19mh Linn.[14] Chaidh loidhne-rèile fhosgladh an seo ann an 1900,[15] a cheangladh Cuingealach gu, ach dhùnadh ann an 1938 e. Tha Stòras air a bhith ga chumail a' dol gu saor-thoileach bho 1983.[16] Bha bun sgoil ann, ach dhùnadh ann an 1976 i[17] oir cha robh ach 11 sgoilear ann.
Daoine Ainmeil
deasaich- Patrick Blair (1891 - 1915). Cluicheadair rugbaidh agus saighdear.
Iomraidhean
deasaich- ↑ Falling Rain
- ↑ AA
- ↑ Lotus Lodge
- ↑ Lead Mining Museum
- ↑ Lead Mining Museum
- ↑ The Placenmes of Scotland, James B. Johnston, Dùn Èideann 1892
- ↑ Viking
- ↑ Ordinance Survey
- ↑ Transactions and Journal of Proceedings of the Dumfriesshire and Galloway Natural History and Antiquarian Society. Third Series. Volume XI: 147
- ↑ Foghlam Alba
- ↑ Alba Aosmhor[dead link]
- ↑ Leadhills Library
- ↑ Mackay, James A. (1988). Burns-lore of Dumfries and Galloway. Ayr : Alloway Publishing. ISBN 0-907526-36-5
- ↑ Scottish Places
- ↑ Nothing to See
- ↑ Leadhills Railway
- ↑ RLS
Achadh na h-Eaglaise • Ae • Amisfield • Applegarthtown • Auldgirth • Bankend • Bàrr na Dris • Beattock • Bentpath • Canonbaidh • Cathair • Cathair Ruairidh • Chapelknowe • Cille Chonaill • Cille Bhrìghde • Cill Osbairn • Cille Phàdraig nam Fleamach • An Clachan • Clarencefield • Collin • Comar na Drise • Cuingealach • Dalswinton • Daltan • Doire Chonaill • Dòrnach • Drochaid Charrainn • Drochaid a' Mhuilinn • Drochaid Mhic Iain • Dubhras na Doire • Dùn Choll • Dùn Phris • Dùn Sgoir • Eaglais Fheichin • Eastriggs • Eskdalemuir • Gleann Chapall • Greatna • Hightae • Hoddom • Inbhir Anainn • Kettleholm • Kirtlebridge • Langaim • Loch Mhabain • Logarbaidh • Am Magh Fada • Middlebie • Mouswald • Parkgate • Penpont • Powfoot • Ruadhail • Templand • Torthorwald • Tynron • Wamphray • Waterbeck