Pàrlamaid na h-Alba

Pàrlamaid na h-Alba

Fiosrachadh
Stèidheachadh	1999
Buill	129
Labhraiche	Alison Johnstone
Sèorsa	aon-seòmarach
Teirm	2021–2026
Togalach	Taigh an Ròid
Sèoladh	Sràid nan Clèireach, EH99 1SP Dùn Èideann
Dùthach	Alba
làrach-lìn	http://www.parliament.scot/gd

’S e còmhdhail reachdail na h-Albann a tha ann an Pàrlamaid na h-Alba. Tha i a’ coinneachadh ann an togalach na Pàrlamaide ann an sgìre Taigh an Ròid ann an Dùn Èideann, prìomh-bhaile na h-Albann, agus uaireannan theirear “Taigh an Ròid” gu neo-fhoirmeil rithe. Tha a’ Phàrlamaid air a dhèanamh le 129 buill taghte air a bheil Buill Pàrlamaid na h-Alba no BPA.

Eachdraidh

Bha Pàrlamaid na h-Alba ann ro 1707, ach chaidh cur às dhith le Achd an Aonaidh, mar mhol Co-chruinneachadh Bun-reachdail na h-Alba, anns an robh Canon Kenyon Wright na chathraiche. Stéidhich Achd na h-Alba 1998 a’ phàrlamaid ùr. Bha a’ chiad taghadh airson Pàrlamaid na h-Alba anns a’ Chéitean 1999, agus ghabh a’ Phàrlamaid a làn chumhachdan anns an Iuchair 1999.

Cumhachdan

Tha am Pàrlamaid a' taghadh am prìomh-mhinistear a tha a' stiùireadh Riaghaltas na h-Alba.

Faodaidh Pàrlamaid na h-Alba laghan a dhèanamh a bheireas buaidh air Albainn ann an iomadh cùis a bhuineas ri gnothaichean na dùthcha, agus faodaidh i ìre bhunaiteach na cìse cosnaidh àrdachadh no ìsleachadh suas ri trì sgillinn san not. Tha Achd na h-Alba 2012 agus Achd na h-Alba 2016 a’ toirt chumhachdan cìse leasaichte do Phàrlamaid na h-Alba, agus thàinig na cumhachdan seo an cur an gnìomh gu h-iomlan sa bhliadhna 2017. Bhon uair sin tha cìs an tuarastail air a bhith rud beag nas troma air na daoine beartach ann an Albainn seach mar a tha ann an Sasainn, rud beag nas eutroime air na daoine bochda.

Tha cumhachd aig Pàrlamaid na h-Alba a bhith a’ dèanamh laghan air raon ghnothaichean air a bheil “cùisean tiomnaichte”. Tha iadsan a’ gabhail a-steach:

tuathanachas
ceartas catharra agus eucoireach
foghlam
an àrainneachd
slàinte
taigheadas
riaghaltas ionadail
dealbhadh
seirbheisean poileis is smàlaidh
obair shòisealta
spòrs agus na h-ealain
còmhdhail
Gàidhlig

Tha cuid de chùisean a bhuineas ri Albainn ach aig a bheil buaidh air an Rìoghachd Aonaichte, no buaidh eadar-nàiseanta, gan co-dhùnadh le Pàrlamaid na Rìoghachd Aonaichte ann an Westminster. Is e “cùisean gléidhte” a theirear ri na rudan seo, leithid:

cùisean dùthchannan céin
dìon
in-imrich
cuid de shochairean sòisealta
craoladh
lùths

Dòigh taghaidh

An seòmar deasbaid

Is àbhaist do thaghaidhean do Phàrlamaid na h-Alba tachairt a h-uile còig bliadhna. An siostam bhòtaidh, ’s e seòrsa de riochdachadh co-roinneil a th’ ann air a bheil an t-ainm Siostam Ball a Bharrachd. Tha dà bhòt aig a h-uile neach-bhòtaidh: aon airson na sgìre-phàrlamaid agus aon airson na roinne. Tha gach duine ann an Albainn ga riochdachadh le aon BPA sgìreil agus seachd BPA roinneil. Tha inbhe cho-ionnan aig a h-uile BPA anns a’ Phàrlamaid agus faodaidh luchd-taghaidh fios a chur gu duine sam bith den ochdnar a tha gan riochdachadh.

Leis a’ bhòt sgìreil, nì an neach-bhòtaidh roghainn eadar na tagraichean a tha a’ seasamh anns an sgìre-phàrlamaid aige. Is e an tagraiche leis an àireamh as motha de bhòtaichean a gheibh an seata. Tha 73 BPA sgìreil ann uile gu léir.

An bhòt eile, an bhòt roinneil, 's ann airson pàrtaidh poilitigeach a tha sin, no airson duine a sheasas gu neo-eisimeileach anns an roinn-taghaidh. Tha ochd roinnean-taghaidh Pàrlamaid na h-Alba ann agus seachd seataichean anns a’ Phàrlamaid aig a h-uile roinn, 56 seataichean uile gu léir. Anns gach roinn, bidh pàrtaidhean a’ faighinn sheataichean a réir cia mheud bhòt a fhuair iad anns a’ bhòtadh roinneil agus cia mheud seata sgìre-pàrlamaid a fhuair iad.

Roinnean agus sgìrean

Sgìrean Phàrlamaid na h-Alba

Alba a Deas		Carraig, Cumnaig agus Srath Dhùn • Cille Mheàrnaig agus Srath Irbhinn • Dail Chluaidh • Eadraig, Roxburgh agus Siorrachd Bhearaig • Gall-Ghàidhealaibh agus Dùn Phris an Iar • Inbhir Àir • Lodainn an Ear • Lodainn Mheadhanach a Deas, Srath Thuaidh agus Srath Labhdair • Siorrachd Dhùn Phris
Alba an Iar		Bruach Chluaidh agus Muileann-Gaidh • A' Choille Shear • Coineagan a Deas • Coinegan a Tuath • Dùn Breatann • Grianaig agus Inbhir Chluaidh • Pàislig • Siorrachd Rinn Friù a Deas • Siorrachd Rinn Friù a Tuath agus an Iar • Srath Chelbhinn agus Bearsden
Alba Mheadhanach agus Fìobh		Cair Chaladain • Cowdenbeath • Dùn Phàrlain • Fìobh an Ear Thuath • Fìobh Meadhanach agus Gleann Rathais • Siorrachd Chlach Mhanann agus Dùn Bhlàthain • Siorrachd Pheairt a Tuath • Siorrachd Pheairt a Deas agus Siorrachd Cheann Rois • Sruighlea
Ear-Thuath na h-Alba		Aonghas a Deas • Aonghas a Tuath agus a' Mhaoirne • Baile Dhùn Dè an Ear • Baile Dhùn Dè an Iar • Obar Dheathain a Deas agus Ceann Chàrdainn • Obar Dheathain Meadhain • Obar Dheathain Oir Dheathain • Siorrachd Bhanbh agus Oirthir Bhùchainn • Siorrachd Obar Dheathain an Ear • Siorrachd Obar Dheathain an Iar
A' Ghàidhealtachd agus na h-Eileanan		Arcaibh • An t-Eilean Sgitheanach, Loch Abar agus Bàideanach • Earra-Ghàidheal agus Bòd • Gallaibh, Cataibh agus Ros • Inbhir Nis agus Inbhir Narann • Na h-Eileanan an Iar • Moireabh • Sealtainn
Glaschu		Glaschu Baile Nighean Sheadna • Glaschu Cathcart • Glaschu Ceilbhinn • Glaschu Cnoc Màiri agus Allt an Fhuarain • Glaschu Fearann Anna • Glaschu Pollaig • Glaschu Provan • Glaschu Taobh a Deas • An Ruadh-Ghleann
Lodainn		Dùn Èideann a Deas • Dùn Èideann a Tuath agus Lìte • Dùn Èideann an Ear • Dùn Èideann an Iar • Dùn Èideann Meadhain • Dùn Èideann Pentlands • Gleann Iucha • Lodainn Mheadhanach a Tuath agus Baile nam Feusgan • Srath Amain
Meadhan na h-Alba		An t-Àrd Ruigh agus Shotts • Cille Bhrìghde an Ear • Coatbridge agus Chryston • Comar nan Allt agus Cill Saidh • An Eaglais Bhreac an Ear • An Eaglais Bhreac an Iar • Hamilton, Taigh na h-Uiseig agus an Taigh Cloiche • Tobar na Màthar agus Wishaw • Uddingston agus Bellshill