Ruaraidh MacThòmais

Bha Ruaraidh MacThòmais (Beurla: Derick S. Thomson), MA, BA, DLitt, FRSE, FBA (5 an Lùnasdal 1921 – 21 am Màrt 2012) na sgoilear, dheasaiche agus bhàrd. Bha e an sàs ann an iomadh iomairt co-cheangailte ri ath-bheòthachadh na Gàidhlig. Bha e a' toirt taic do neo-eisimeileachd na h-Alba fad a bheatha.

Ruaraidh MacThòmais
Chair of Celtic, Glasgow (en) 1963 -
Beatha
Breith	Steòrnabhagh, 5 dhen Lùnastal 1921
Dùthaich	Alba
Bàs	Glaschu, 21 dhen Mhàrt 2012
Foghlam
Foghlam	Oilthigh Obar Dheathain Colaiste Emmanuel Sgoil MhicNeacail
Cànain	Gàidhlig Beurla
Dreuchd
Dreuchd	eachdraiche, eadar-theangair, sgrìobhadair, bàrd, literary historian (en) agus neach-teagaisg oilthigh
Fastaichean	Oilthigh Ghlaschu
Duaisean a fhuaras	liosta ball Comann Rìoghail Dhùn Èideann Fellow of the British Academy Derek Allen Prize  (2000)
Ballrachd	An Acadamh Bhreatannach Comann Rìoghail Dhùn Èideann
Gluasad	Ath-bheòthachadh na h-Alba
Gnè ealain	bàrdachd

A bheatha

Rugadh Ruaraidh MacThòmais 5 an Lùnasdal 1921 ann an Steòrnabhagh ann an Leòdhas. Bha athair Ruaraidh, Seumas MacThòmais (1888-1971), na bhàrd ainmeil cuideachd. B' ann à Tunga, Leòdhas, a bha athair, agus b' ann à Ceòs, air na Lochan, a bha a mhàthair, Tìneag Aonghais Alasdair (Christina "Tina" Mac a' Ghobhainn). Fhuair Seumas obair mar mhaighstir-sgoile ann am Pabail a' Rubha nuair a bha Ruaraidh aon bhliadhna a dh'aois, agus dh'imrich an teaghlach a Phabail Uarach. Thogadh Ruaraidh ann am Pabail, anns an dearbh àite far an do thogadh dà sgrìobhadair Gàidhlig ainmeil eile: Iain Mac a' Ghobhainn agus Anne Frater.

Thòisich Ruaraidh a chuid foghlam fhaighinn ann an Sgoil MhicNeacail ann an Steòrnabhagh, an uair sin chaidh e do dh'Oilthigh Obar Dheathain, far an do rinn e ceum ann an Ceiltis. Chuir e ùine seachad ann am Feachd Rìoghail an Adhair eadar 1941 agus 1945. As dèidh a' chogaidh, chuir e crìoch air an ceum agus chaidh e do dh'Oilthigh Chambridge agus do dh'Oilthigh Bhangor. Ann an 1952, phòs e Carol Nic a' Bhreatannaich, agus bha sianar chloinne aca. Bha e a' teagasg aig Oilthigh Dhùn Èideann, aig Oilthigh Obar Dheathain agus aig Oilthigh Ghlaschu, far an robh e na àrd-ollamh ann an Ceiltis bho 1963 a-mach gus an do leig e a dreuchd air ann an 1991. Bha e air a' chuid as motha de bheatha a chuir seachad ann an Glaschu. Chaochail Ruaraidh MacThòmais ann an 2012 an Glaschu, nuair a bha e 90 bliadhna a dh'aois.

Cùrsa-dreuchd aig oilthighean

• 1948-1949: neach-cuideachaidh don t-àrd-ollamh Maoilios Dillon is neach-cruinneachaidh beul-aithris aig Sgoil Eòlais na h-Alba, Oilthigh Dhùn Èideann
• 1949-1956: òraidiche Chuimris, Oilthigh Ghlaschu
• 1956-1963: òraidiche Cheiltis, Oilthigh Obar Dheathain
• 1963-1991: àrd-ollamh Cheiltis, Oilthigh Ghlaschu

Iomairtean na Gàidhlig

Gairm

Tha e cliùiteach ais sgàth 's gun do chuir e Gairm air bhonn còmhla ri Fionnlagh J MacDhòmhnaill. Bha an iris a' ruith fad 50 bliadhna agus bha i gu tùr ann an Gàidhlig agus mar sin a' brosnachadh sgrìobhadairean Gàidhlig.

Comhairle nan Leabhraichean

Ann an 1968, stèidhich e Comhairle nan Leabhraichean.

Faclair Eachdraidheil na Gàidhlig

Chaidh am pròiseact seo a stèidheachadh aig Roinn na Ceiltis, Oilthigh Ghlaschu ann an 1966, nuair a bha Ruaraidh MacThòmais na àrd-ollamh.

Eile

Bha e air an fho-chomataidh dhen Scottish Certificate of Education Examination Board a chur ri chèile a' chiad aithisg air Gnàthachas litreachaidh na Gàidhlig (GOC) ann an 1981. Bha MacThòmais na chathraiche de Chomhairle nan Leabhraichean eadar 1968 is 1991 agus na cheann-suidhe den Scottish Gaelic Texts Society cuideachd.

Bàrdachd

Seo cuid de na dàin as ainmeile a rinn Ruaraidh MacThòmais:

• "Cisteachan-laighe"
• "Cruaidh?"
• "Leòdhas as t-Samhradh"
• "Pabail"
• "Srath Nabhair"

Leabhar-chlàr

Bàrdachd

• An Dealbh Briste / The Broken Picture (1951).
• Eadar Samhradh is Foghar / Between Summer and Autumn (1967).
• An Rathad Cian / The Far Road (1970)
• Saorsa agus an Iolaire / Freedom and the Eagle (1977)
• Creachadh na Clàrsaich: Collected Poems (cruinneachadh de bhàrdachd) 1940-80 (1982) Dùn Eideann: Macdonald.Smeur an Dòchais / The Bramble of Hope (1991)
• Meall Garbh / Rugged Mountain (1995)
• Sùil air Fàire / Surveying the Horizon (2007). Steòrnabhagh: Acair.

Mar deasaiche

• Bàrdachd na Roinn Eòrpa an Gàidhlig (1990)
• Gaelic Poetry in the Eighteenth Century: A Bilingual Anthology (1993)
• Alasdair MacMhaighstir Alasdair: Selected Poems (1996)

Sgeulachd goirid

• 'Bean a' Mhinisteir', Gairm 22 (1957): cuideachd ann an (1985) Eadar Peann is Pàipear Dòmhnall Iain MacÌomhair (deas.) Glaschu: Gairm, d.139-144.
• 'Mar Chuimhneachan', Gairm 31 (1960): cuideachd ann an (1985) Eadar Peann is Pàipear Dòmhnall Iain MacÌomhair (deas.) Glaschu: Gairm, d.70-74.
• 'Tea Feasgair', Gairm 35 (1961): cuideachd ann an (1985) Eadar Peann is Pàipear Dòmhnall Iain MacÌomhair (deas.) Glaschu: Gairm, d.104-107.

Obair acadaimigeach

• The Gaelic sources of Macpherson's "Ossian" (Aberdeen University studies series;no.130) (1952)
• Branwen Uerch Lyr: The Second of the Four Branches of the Mabinogi (Mediaeval & Modern Welsh) (1961)
• Gaelic Learner's Handbook (1973)
• An Introduction to Gaelic Poetry (1990)
• Gàidhlig ann an Albainn/ Gaelic in Scotland: Bilingual Examination of the Place of Gaelic in Scottish Life (1976) - ISBN 978-0-901771-54-4
• New English-Gaelic Dictionary (Am Faclair Ur Beurla-Gàidhlig) (1981) - ISBN 978-0-901771-65-0
• Why Gaelic Matters (1984) - ISBN 978-0-85411-028-5
• The Companion to Gaelic Scotland (1987) - ISBN 978-0-631-15578-2
• Languages of Scotland: International Conference Proceedings: Gaelic and Scots in Harmony 2nd, 1988 (1990) - ISBN 978-0-903204-19-4

Mar cho-sgrìobhadair

• Edward Lhuyd in the Scottish Highlands (1963) 1699-1700 - ISBN 978-0-19-811929-6
• Future of the Highlands (1968) - ISBN 978-0-7100-6052-5
• Combined Gaelic-English, English-Gaelic Dictionary (1982) - ISBN 978-1-871901-11-5
• Minority Languages Today (1990) - ISBN 978-0-85224-642-9
• MacDiarmid MS Anthology (1992) - ISBN 978-0-7073-0612-4
• Scotland O Gael an Lawlander (1996) - ISBN 978-1-871901-40-5

Obair mar dheasaiche and neach-naidheachd

• Gairm

Eadar-theangachaidhean

• Bith-Eòlas (Biology Textbook)(1976)

Ceanglaichean a-mach

• Làrach-lìn: Ruaraidh MacThòmais air-loidhne
• BBC Bio - Làrach nam Bàrd
• Bhideo: Sàr bhàrd Gàidhlig air bàsachadh
• Tobar an Dualchais: An t-Oll. Ruaraidh MacThòmais
• Scottish Poetry Library: Derick Thomson
• "Appreciation of Professor Derick S. Thomson: funeral oration," Passages from Tiree, le Dòmhnall Eachann Meek (Beurla)
• "Sorley MacLean, Derick Thomson, and the Women Most Dangerous to Men," The Bottle Imp 21: 7 (2017), le Raghnall MacIlleDhuibh (Beurla)
• "Derick Thomson and the Ossian Controversy," Anglica 29:3 (2020), le Petra Johana Poncarová (Beurla)
• "Eadar Canaan is Garrabost (Between Canaan and Garrabost): Religion in Derick Thomson’s Lewis Poetry," Studies in Scottish Literature 46:1 (2020), le Petra Johana Poncarová (Beurla)
• "The Gaelic Poetry of Derick Thomson," òraid bhideo le Emma Dymock (Association for Scottish Literary Studies, 2020), air YouTube
• A’ comharrachadh Ruaraidh MhicThòmais - le Anne Frater, Meg Bateman agus Petra Poncarová, air Youtube (46:42)

• BBC Naidheachdan 2021-07-05 Ruaraidh MacThòmais - 100 bliadhna bho rugadh (aithris-bhideo 8:07)
• BBC Naidheachdan 2021-07-05 A’ cuimhneachadh air Ruaraidh MacThòmais (aithris-bhideo 6:05)
• BBC Naidheachdan 2021-07-06 Ruaraidh MacThòmhais - sealladh a theaghlaich (aithris-bhideo 5:06)