B' e bàrd Gàidhlig, oifigear-poileis agus pìobaire a bh' ann an Iain Eairdsidh MacAsgaill no Bàrd Bheàrnaraigh (19 Gearran 18984 Ògmhios 1934) (Beurla:Iain Archie MacAskill, John Archie MacAskill[1]) B' e a shloinneadh Iain-Eirdsidh Dhòmhnaill Thormoid-Shaighdeir.[2]

Iain Eairdsidh MacAsgaill
Beatha
Breith Beàrnaraigh, 19 dhen Ghearran 1898
Dùthaich  Alba
Bàs 4 dhen Ògmhios 1934
Àite-adhlacaidh Cladh Karrakatta
Foghlam
Cànain Gàidhlig
Dreuchd
Dreuchd sgrìobhadair, cìobair, saighdear, obraiche agus bàrd
Gnè ealain bàrdachd
Seirbheis san arm
Strì Blàr Loos

A Bheatha deasaich

Rugadh e air 19 an Gearran 1898 agus chaochail e air 4 an t-Ògmhios 1934.[1]

B' ann à Beàrnaraigh na Hearadh a bha e. B' e mac Dhòmhnaill MhicAsgaill agus Anna Mhoireasdan a bh' ann.[2] Bha piuthar aige, Effie.[2] Bha aon bhràthair, Alexander, aige a chaidh ainmeachadh air a chlach-uaighe.[1]

An Alba deasaich

Chaidh e do Sgoil Bheàrnaraigh eadar 1903 agus 1912. Ann an 1911, bha e agus a phiuthar Effie a' fuireach còmhla ri pàrantan am màthar, Calum agus Effie Moireasdan aig Croit 3, Borbh. Nuair a dh'fhàg e sgoil, thòisich e ag obair mar chìobair agus chuir e seachad bliadhna ag obair do Chalum MacLeòid aig Sandhill. Liostaig e sna Cameron Highlanders an uair sin. Anns a' Chiad Chogadh, b' e pìobaire a bh' ann agus còmhla ri pìobairean eile sheòl e an rathad a-steach dhan chath aig Loos, an Fhraing san t-Sultain 1915.[2]

Aig deireadh a' chogaidh, bha e air a ghluasad on 5mh gus an 3mh battalion.[2] Anns an Dàmhair 1919, fhuair Iain Eairdsidh obair na chonstabal le poileas Baile Glaschu. Bha e cuideachd a' cluich ann an còmhlan-pìoba a' Phoileas Ghlaschu a bhuannaich Farpais an t-Saoghail ann an 1920. As dèidh ceithir bliadhna, ann an 1923, dh'fhàg e am Poileas is thill e a Bheàrnaraigh.[3] Dh'obair e air an tuathanas aig an t-Urr. Tormod Moireasdan.[2]

An Astràilia deasaich

 
An Cladh Karrakatta am Peairt, Astràilia

Ann an 1924, rinn Iain Eairdsidh roghainn Alba fhàgail. Bha cothroman tarraingeach ann an Astràilia ann an obair fearainn do dhaoine òga. Sheòl e air Latha na Bliadhna Ùire 1925 air an SS Themistocles.[2]

An toiseach, dh'fhuireach e ann an campa ann am 'Borvedale', ann an Lake Varley, Astràilia an Iar. Bha obair aige, ach bhris a shlàinte agus bha fiachan aige. An aghaidh a thoil, chaidh a bhràthair, Calum, a-nall bho Ontario gu Astràilia an Iar ga chuideachadh.[4][3] Thill Calum as dèidh dà bhliadhna, ach dh'fhàs cùisean na bu mhiosa do Iain Eairdsidh. Chaill e am fearainn aige, Borvedale. Bha e a' cosnadh bith-beò le bhith ag obair air tuathanasan eile. Dh'fhulaing a slàinte a-rithist. Chaochail e ann an 1934. Chaidh a thìodhlaiceadh anns a' phìos talmhainn leis an àireamh 377 ann an Cladh Karrakatta, Peairt.[3]

Ann an 1983, chuir an Dr Iain Napier MacAsgaill leac, no clach-uaighe, far an robh Iain Eairdsidh a thìodhlaiceadh.[3]

Ann an 2010, 76 bliadhna as dèidh a bhàs, rinn ogha a bhràthair, Alina NicAsgaill Simpson, iomairt gus a dhust a thoirt air ais a eilean a bhreith, Beàrnaraigh. Thog Alina £6000 taobh a-staigh sia mìosan gus miann bràthair a seanair a choileanadh.[3]

Foillseachaidhean deasaich

  • 1961. An ribheid chiùil: being the poems of Iain Archie MacAskill 1898-1933, Bard of Berneray Harris deas. Alick Morrison (Stirling: printed for the editor by Learmonth)

Sgrìobhaidhean mu a dheidhinn deasaich

  • Martin, Ruth Lee. 2013. 'Paradise Imagined: Songs of Scots Gaelic migrants in Australia, 1850–1940' ann an Humanities Research àir. XIX. No.3. 2013. dd. 27-44.

Òrain deasaich

Iomraidhean deasaich

  1. 1.0 1.1 1.2 Clach-uaighe Iain Eairdsidh mar a chithear ann an "Tilleadh Dhachaigh"
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 "John Archie MacAskill" air làrach Hebridean Connections. Leughte 6 Faoilleach 2014
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 Trusadh: Tilleadh Dhachaigh BBC Alba a' chiad chraoladh Diluain 14 Ògmhios 2010. 60 mionaidean. "Tha Alina NicAsgaill Simpson am beachd turas air leth a gabhail gus dust bràthair a seanair a thoirt air ais à Astràilia a dh'Alba. Chaochail Iain Eairdsidh MacAsgaill, Bàrd Bheàrnaraigh, ann an naoi ceud deug trichead 's a ceithir. Chuir e seachad na bliadhnaichean mu dheireadh aige ann am bochdainn agus tha a' bhàrdachd agus na litrichean a chur e dhachaigh a' toirt iomradh air a' mhiann a bh' aige tilleadh à Astràilia gu eilean àraich. Seachdad 's a sia bliadhna as dèidh a bhàs tha Alina an dùil a' mhiann aige a choileanadh. Ach airson a miann a thoirt gu buil, feumaidh Alina £6000 a thogail taobh a-staigh sia mìosan. An dèan i a chùis? Sgeulachd dhrùidhteach, mhisneachail mu bhoireannach dhìorrasach 's a turas sònraichte gus an urram agus an spèis air an robh e airidh a thoirt dha bràthair a seanair."
  4. MacIlleChiar, Pàdruig. 2012. Sgeul nan Eilthireach a dh’fhalbh à Beàrnaraigh na Hearadh Comunn Eachdraidh Bheàrnaraigh/Smashwords Edition d. 19, leabhar-d.

Ceanglaichean a-muigh deasaich

Air Tobar an Dualchais deasaich

  • Am bàrd Iain Eàirdsidh MacAsgaill a' falbh gu Astràilia (Àir. a' Chlàir - 74979) Raonaid NicLeòid ann an 1980 ag innse mun turas mu dheireadh a chunnaic i am bàrd Iain Eàirdsidh MacAsgaill mus do dh'fhàg e Beàrnaraigh airson Astràilia aig deireadh 1924.
  • Òran caillte le Iain Eàirdsidh MacAsgaill (Àir. a' Chlàir - 74982) Raonaid NicLeòid ann an 1980 ag ràdh gun do rinn am bàrd Beàrnarach Iain Eàirdsidh MacAsgaill òran cianalais an Astràilia a chuir e gu a bràthair Aonghas ach nach eil sgeul air.