Fionnuala Nic Dhomhnaill
B’ e Fionnuala Nic Dhòmhnaill (1570 – 1608, far-ainm: Iníon Dubh sa Ghaelige neo Inghean Dubh sa Ghàidhlig) bean iar-fhlaithiche Ghàidhealach à Alba agus Bànrighinn Thír Chonail ann an Èirinn. ’S e nighean Sheumais mac Dòmhnaill agus Ùna Chaimbeulach a bh’ innte, agus i an dàrna bhean aig Aodh mac Magnusa Ó Domhnaill, Rìgh Thìr Chonaill agus màthair a’ chinn-fheadhna Aodh Rua Ó Dónaill, a’ chiad Iarla Thír Chonaill.
| Fionnuala Nic Dhomhnaill | |
|---|---|
| Beatha | |
| Breith | Alba, linn XVI |
| Àite-fuirich |
Cill Mhic Réanáin Mongavlin Castle (en)  |
| Bàs | unknown value |
| Teaghlach | |
| Athair | Seumas MacDhòmhaill, 6mh ceann-cinnidh Dhùn Naomhaig |
| Màthair | Anges Chaimbeulach |
| Cèile |
Hugh O'Donnell (en) |
| Clann |
liosta
|
| Bràithrean ⁊ peathraichean | |
| Fine |
Clan Donald (en) |
| Dreuchd | |
Beatha
deasaichThogadh an Inghean Dubh aig lùchairt nan Stiùbhartach ann an Alba, agus bha an dlùth dàimh aige riutha uabhasach feumail gu Aodh mac Magnusa Ó Domhnaill gus saighdearan-duais fhastadh ann an Alba nuair a phòs e rithe, mu 1570.[1] Rug i ceathrar mac, an dithis rìgh mu dheireadh air Tír Chonaill nam measg: Aodh agus Rudhraighe. Nuair a dh’fhàs a fear-chèile seantaidh is e na bhodach, ‘s e ise fhèin a bha os cionn na rìoghachd. Theirear san Annála Ríoghachta Éireann gu robh i "mar mhàthair nan Machabim, a dh’aontaich cridhe fhir gu smuaintean bannail.
Iomairt Phoilitigeach
deasaichGhoideadh am mac na b’ aosda aice, Aodh Rua, air falbh ann an 1587 is chuirte e sa phrìosan sa chaisteal ann am Baile Átha Cliath. Nuair a bha esan air falbh,‘s e ise fhèin a dhìonadh gu dìleas tagradh ceannas a mhic. Ann an 1588 thug i àithne gum marbhadh Aodh Gabhalach Ó Néill, mac-bràthar, oir bha esan air oidhirp air a dhèanamh an ceannas a ghabhail os làimhe.[2] Ann an 1591 dh’fheuch Domhnall Dubh Ó Dónaill, mac a fhir-chèile bhon a’ chiad phòsadh aigese, ris a’ cheannas a ghlacadh, ach ghabhadh air agus mharbhadh aig Cath Lug na Cnamh e.[3] Dhèanadh i iomadh iomairt ri Aodh Rua a shaoradh gu laghail neo ga fhaighinn às bho Chaisteal Bhaile Átha Cliath ri linn seo.
Nuair a theich Aodh Rua mu dheireadh thall ann an 1592, thug i airgead do Néill Garbh Ó Domhnaill, an tagraiche mu dheireadh a bha air fhàgail agus thug i air a fear-cèile gun leigeadh e an ceannas ann am fàbhar a mhic aca. Sgrìobh an t-seanchaidh Hiram Morgan gur e "gnothach gu math ro-rèitichte anns an robh buaidh a mhàthar os cionn gach nì eile" a bh’ ann taghadh Aoidh mar ceann-fheadhna nan Dómhnailleach ann an 1592.[4] Chaidh i air chluainidh gu Cill Mhic Réanáin. Ach, ann an 1608, leis gach uile mac aice marbh an dèidh Teicheadh nan Iarla, chuir i a cliamhainn, Niall Garbh, ann an lìon taobh fhealltachd is chuireadh esan am prìosan sa Tùr Lunnainn.[5] Chan eil a ceann-latha bhàis aithnichte idir. A thuilleadh, tha e coltach gun do chuireadh i seachad na làithean mu dheireadh aice ann an Caisteal Mongavlin, daingneach beag ri taobh na h-Aibhne Feabhal, dìreach mu dheas Baile Suingean sa sgìre Lagan air an àirde an ear Dùn na nGall.
Craobh-ghinealaiche nan Dómhnallach
deasaichAodh mac Maghnusa Ó Domhnaill, m. 1600. = 1, Tè à Èirinn = 2, Fionnuala "Iníon Dubh" NicDhomhnaill (pòsadh mu1570) | | __|______________________________________ |_________________________________________________________________ | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | Donnchadh Domhnall Ruaidhri Siobhán nighean Nuala Aodh Ruadh Rudhraighe Maghnus Mairghead Máire Cathbarr (Scaite) m.1590 m.1575 m. 1591 fl.1579 fl.1592 1571-1602 m.1608 beò 1608 m. 1662 .1608 | | Domhnall Óg
Iomraidhean
deasaich- ↑ An Phoblacht
- ↑ An Phoblacht
- ↑ An Phoblacht
- ↑ Morgan, Hiram, Tyrone's Rebellion, Boydell & Brewer, 1999, Rochester, NY, ISBN 0-85115-683-5
- ↑ An Phoblacht