Caochlaidhean eadar Gàidhlig agus Gaeilge

Tha Gàidhlig coltach ri Gàidhlig na h-Èireann, ged nach eil dualchainntean so-thuigseach gu aontachail. 'S e 'n dualchainnt as dlùithe a tha air bhruidhinn 'san Dùn nan Gall, cho dealbhaichte leis a' chiallairt "Ciamar a tha thu/sibh?"

Gàidhlig — Ciamar a tha thu/sibh?
Gàidhlig na h-Èireann Ulaidh — Caidé mar a tá tú?, cuideachd litrichte Cad é mar atá tú/sibh?
Gàidhlig na h-Èireann chumanta — Conas atá tú/sibh?

'San dualchainnt an Leòdhais ge-tà, tha Dè mar a tha thu? air chleachdadh gu cumanta. Tha h-uile den dealbhan seo a' còdachadh an cruthachadh na dualchainnte Dòraiche a' Beurla Gallda, Fit like? no gu litireil, Dè mar a tha thu?, dòigh-labhairt air dh'èisdeachd gu cumanta 'm measg mòran dhaoine nan linnean nas sine nuair eadar-theangachadh gu dìreach às a' Ghàidhlig.

Ge-tà, th' ann beagan caochlaidhean cudthromach. 'S e an caochladh as soilleire a' cheart-sgrìobhaidh a bheil an stràc, no fada, sgrìobhte ri stràc mhall sa' Ghàidhlig, an àite na stràc gheur na Gàidhlig na h-Èireann; air an adhbhar seo tha 'n facal air "fàilte" sa' Ghàidhlig na h-Èireann fáilte. Cuideachd, tha an rang-gabhail àicheil sa Ghàidhlig cha (chan eil = is not) de bhrìgh gu bheil ní (níl = is not, a contraction of ní fhuil) sa' Ghàidhlig na h-Èireann chumanta, as illustrated by the sentence "I have no money" (tha cha 'gus chan fhuil dealbhan dligheach Èireannach 'sam Ulaidh, ge-tà):

Gàidhlig — Chan eil airgead agam.
Gàidhlig na h-Èireann chumanta — Níl airgead agam.

Tha "a" aig roinn nam faclan sa' Ghàidhlig na h-Èireann ach th' ann "u" sa' Ghàidhlig an àite, mar eisimpleir an facal Béarla sa' Ghàidhlig na h-Èireann 'gus Beurla sa' Ghàidhlig. Tha seo seach ri leasachadh litreachaidh agus toirt gu bun-tomhas a thachair 'san Èirinn fo nan eun-fhiosachdan na riaghailt na h-Èireann fad an linn 20mh.

'S e 'n caochladh ceart-chainnteach as soilleire eadar na Gàidhlig agus Gàidhlig na h-Èireann, 'bheil anns a' chiad chànan iarmadan a-mhàin a' maireann srònachaidh, comharrachadh 'bheil dhà prìomh-mhùthaidhean aig Gàidhlig na h-Èireann, ris an aon aig Gàidhlig. Am bitheantas, b' urrainn do neach ràdh a bheil a' chainnt na Gàidhlig beagan nas soirbh na cainnte aig Gàidhlig na h-Èireann,, fad th' a fuaimneachadh nas dorra, rudeigin a bheil buaidh aig air litreachadh.

GÀIDHLIG NA h-ÈIREANNGÀIDHLIG
GaelGaidheal
latha
oícheoidhche
isteacha-steach
scoilsgoil
páistepàiste
údarásùghdarras
oifigoifis (cuideachd oifig)
oscailtefosgailte
bliainbliadhna
raidióradio (rèidio)
rialtasriaghaltas
parlaimintpàrlamaid
oileáneilean

Cuiribh fios a bheil na connragan sèimhichte, a 's urrainn do sàmhach a bhith, glugan Eigeach, no gnìomhaidh a fhadachadh fuaimreag, sgrìobhte sa' Ghàidhlig ach tha iad fa là anns na faclan co-fhreagarrach na Gàidhlig na h-Èireann nuair sàmhach.

GÀIDHLIG NA h-ÈIREANNGÀIDHLIG
iann
aireministear
bótharrathad***
slaghdáncnatan
caintbruidhinn(agus cainnt)
Garbhchríocha (na hAlban) Gaidhealtachd* (na h-Alba)
An Bhreatain Bheag**A' Chuimrigh
oileáneilean
* Coltach ri Gaeltacht sa' Ghàidhlig na h-Èireann
** Sa' Ghàidhlig, tha seo a' ciallachadh A' Bhreatainn Bheag air taobh an Iar a Fhraing.
*** Coltach ri ród sa' Ghàidhlig na h-Èireann