|
|latha_breith=[[10 am Faoilleach]] [[1880]]
|lathair_breith=[[Alcalá de Henares]]
|latha_eug=[[43 an t-Samhain]] [[1940]]
|lathair_eug=[[Montauban]]
|pòsadh=María Dolores Rivas Cherif
|notes=
}}
B’eB' e Manuel Azaña Díaz ([[Alcalá de Henares]], [[10 am Faoilleach]] [[1880]] - [[Montauban]], ([[An Fhraing]], [[43 an t-Samhain]] [[1940]] <ref>{{Iomradh iris|ainm = Emile|sloinneadh = Témime|ùghdar_eile =|ùghdaran_eile =|ceann-là = Arkheia, iris 19|tiotal = De l’exil à la mort : le désespoir d’Azaña|iris = Arkheia revue d‘ histoire|leabhar =|àireamh =|duilleagan =|foillsichear =|ionad =|ceann-là_inntrigidh = 2016-08-17|url = http://arkheia-revue.org/De-l-exil-a-la-mort-le-desespoir-d.html?artsuite=0#gros_titre}}</ref>) fear-[[lagh|lagha]], fear-[[poileataigs]] agus sgrìobhadair às [[Anan Spàinn]]. ‘S e Ceann-suidhe [[Dàrna Poblachd na Spàinne]] a bh’annbh' ann bho 1936 gu [[1939]]. Bha e na fhear-poileataigs agus na òraidaiche uabhasach cudromach, a-measg an fheadhainn na b’fheàrrb' fheàrr na Spàinne san [[20mh Linn]] co-dhiù, a bharrachd air a bhith gu math cliùiteach mar sgrìobhadair agus mar fhear-aithris cuideachd. Choisinn e an Duais Nàiseanta an Litreachais ([[Spàinntis]]: Premio Nacional de Literatura) ann an [[1926]] airson an leabhair ''La Vida de Juan Valera'' ([[Gàidhlig]]: Beatha Juan Valera), ach ‘s e pìos dhràma ''La Velada en Benicarló'' (An Oidhche Bhàn am Benicarló), mu dheidhinn na Spàinne tro na [[30an]] a th’annth' ann an obair na b’ainmeileb' ainmeile a sgrìobh e. ‘S e fear dhe na tobraichean eachdraidheil as fheàrr gus an linn sin a thuigsinn a th’annth' ann an leabhar-latha aige.
== Teaghlach ==
Rugadh e ann an Alcalá de Henares, faisg air [[Madrid]], ann an [[1880]]. ‘S e an treas mac dhe ceathrearceathrar a bha aig Esteban Azaña Catarinéu agus María Josefina Díaz-Gallo Muguruza a bh’ann. A bharrachd air a bhith na Phròbhaist, bha athair Mhanuel cuideachd na nòtaire agus na chlèireach, a sgrìobh leabhar eachdraidheil mu dheidhinn a’ bhaile, ''Historia de Alcalá de Henares'' (Eachdraidh Alcalá de Henares), ann an [[1882]]. ‘S e luchd-malairt beairteach à Escalada, faisg air Burgos, a bh’annbh' ann teaghlach a mhàthar. Dh’eug a phàrantan gu math òg agus thug bràthair athar buaidh mhòr airsan, gu seachd àraidh taobh sgoilearachd is foghlam. Thug e ceum ann an Lagh bho Oilthigh Zaragoza, ann an [[1898]] agus fhuair e Dotaireachd ann an Lagh bho Oilthigh Central, ann am Madrid, ann an [[1900]]. Bha e na oileanach san Oilthigh Pharis cuideachd, ann an [[1911]]. Phòs e ri María Dolores Rivas Cherif, piuthar a dheagh charaid Cipriano Rivas Cherif, ann an [[1929]].
== Litreachas ==
Thoisich Azaña ri sgrìobhadh ann an [[1897]], nuair a steidhichstèidhich agus dheasaich e is a chuid charaidean iris air an robh ''Brisa del Henares'' (Oiteag an Henares). Bho [[1901]], sgrìobhadh e mu dheidhinn an Litreachais agus dràma san iris ''Gente Vieja'' (Daoine Aosmhor) ann am Madrid, fon ainm Salvador Rodrigo. Ann an [[1903]], b’ fheudar dha thilleadh gu Alcalá de Henares air adhbharan pearsanta, far an do sgrìobh e an nobhail ''La Vocación de Jerónimo Garcés'' (An Gairm aig Jerónimo Garcés) a thuilleadh air aithrisean san iris ionadail ''La Avispa'' (An Speach). Ann an [[1911]] sgrìobh e aithis neo dhà ann ''La Correspondencia Española'' (Co-sgrìobhachadh na Spàinne) an aghaidh [[Pío Baroja|Phío Baroja]] agus an ginleachginealach dham bhuineadh e, leis nach robh iadsan idir airson a bhith an sàs ann an iomairt phoileatagach gus an [[Dùthaich]] a leasachadh. Ann an [[1920]] steidhichstèidhich e agus a charaid Rivas Cherif an iris litreachail ''La Pluma'' (Am Peann) agus ann an [[1923]] fhuair e cuireadh gus seann iris eile, air an robh ''España'' (An Spàinn), ath-bheòthachadh. Sgrìobh e ''La Vida de Juan Valera'' (Beatha Juan Valera) ann an 1926, a bhuannaich Duais Nàiseanta an Litreachais agus ann an [[1927]] dh’fhoillsich e ''El Jardín de los Frailes'' (Garradh nam Manach). Sgrìobh e pìos dhràma ann an [[1929]], air an robh ''La Corona'' (An Crùn). Deasbadadh e suidheachach na Spàinne tron obair aige. Ann an [[1937]] dheasaich e ''Cuaderno de La Pobleta. Memorias Políticas y de Guerra'' (Leabhar-latha Pobleta. Cuimhneachan poileataigeach a’ chogaidh) agus pìos Dhràma eile, ''La Velada en Benicarló'' (An Oidhche Bhàn am Benicarló), ri linn a’ Chogaidh Shìobhalta.
== Poileataigs ==
Ged an do bhuineadh e do theaghlach nach b’eb' e idir bochd, bha uidh mhòr aig Azaña ann an ceartas sòisealta bho chionn fhada air sgàth ‘s gun d’fhuair e deagh oicheachaidh bho bhràthair a mhàthar, Félix Díaz Gallo. Leughadh e mòran mu dheidhinn poileataigs na Frainge agus Shasainn na òganach cuideachd. Ann an 1900 fhuair e ballrachd Ateneo de Madrid, club deasbad le freumhan ann an saoghal beachd-smuainealas libearalach na Frainge, bho àm [[Soillseachadh|an t-Soillseachaidh]], aig deireadh an [[18mh Linn]]. Thoisich e ri òraidean poileataigeach a dheànamhdhèanamh is e airson ceartas sòisealta a bhrosnachadh tro [[Sòisealachd|Shòisealachd]] san dùthaich aige fhèin.
== Slàinnte agus Bàs ==
Chaochail Azaña thall thairis na fhògarrach ann an campa ann an taobh a deas na Frainge, nuair a bha e dìreach 60 bliadhna a dh’aois. Chan fhaodadh dhàsan a dhol air bàta gu ruige [[Meagsago]] ron [[Dàrna Cogadh|an Dàrna Cogaidh]] air sàilleabh cho tinn ‘s a bha e, agus le sin bha e fhathast san Fhraing nuair a thug na Nàsach ionnsaigh air an [[Dùthaich|dùthaich]] sin as t-samhradh [[1940]]. Dh’iarr na [[Faisisteachas|Faiseataich]] Spàinnteach ceart ga thoirt air ais gu ruige na Spàinne Azaña, nuair a chuir an [[Gestapo]] an greim e. Bhàsaich e le tinneas cridhe agus an cnatan mòr ann am Montauban, air an 4mh latha dhen Shamhain 1940.
== Iomraidhean ==
<references/>
|
