Dàibhead agus Iaineatan
Tha dìth sgioblachaidh air an aiste seo. Feumar a deasachadh gus an ruig i inbhe nas àirde. As dèidh a leasachadh, faodar cur às don teachdaireachd seo. |
Bha Dàibhead agus Iaineatan 'nan dealbhan laochail na Rìoghachd na h-Israel, cò-leis càirdeas dlùth a bha clàraichte gu fàbharach 'san leabhraichean an Sean Thiomnadh Shamuel. Th'ann connsachadh am measg sgoilearan na diadhachd cò-dhiù bha 'n càirdeas seo glan, gràdhach ach glan, no feòlmhor.
Sgeul de Dàibhead agus Iaineatan
deasaich
Tha Dàibhead 'na òganach brèagha, ruiteach agus an mac as òige Jesse, air bheirsinn roimh Saul, an rìgh na h-Israel, air marbhadh an laoch garg nam Philistine, Goliath, le clach is bann a-mhàin. Bha Dàibhead roimh làimh arm-ghille ainmichte air bhith le Saul, a robh gaol aig air aig ciad shealladh, agus bha a chruit air chluich roimh Saul air chor a cronachan spiorad olc a chuir an Tighearna a chlaoidheadh an rìgh, (Teamplaid:Bibleverse).
Tha Iaineatan, an mac as sine Shaul agus ceann-airm na h-airm, fo gheasaibh le Dàibhead gu h-ealamh air am ciad choinneamh, "Agus thàinig e a dhol seachad, nuair bha e Dàibhead deireadh air dhèanamh de bruidhinn ri Saul, gun robh an t-anam Iaineatain air fhighe leis an t-anam Dhàibheid, agus ghaolaich Iaineatan e mar a anam fhìn." (Teamplaid:Bibleverse). An là ceudna, "rinn Iaineatan agus Dàibhead rèiteachadh, seach ghaolaich e e mar a anam fhìn" (Teamplaid:Bibleverse). Nochdadh Iaineatan fhèin rùisgte roimh Dàibhead, a' toirt tairgse dha a earraidhean iùnntasach, codachadh leis uile shealbhachaidhean saoghalta, "Agus rùisg Iaineatan fhèin den trusgan gun robh uime, is thug e ri Dàibhead, agus a earraidhean, eadhon do a chlaidheamh, is do a bhogha-saighde, is do a bhriosaid." (Teamplaid:Bibleverse).
Ghabh an tuath na h-Israel Dàibhead a-staigh gu fosgailte agus sheinn de a chliùthan, cho mòran a tharraing an t-eud Shaul (Teamplaid:Bibleverse). Dh'fheuch Saul gu tric a mharbhadh Dàibhead, ach tha àmannan iomaidhe diom-buaidheach, agus dh'fhàs an cliù Dhàibheid a-mhàin le gach oidhirp (Teamplaid:Bibleverse). A fhaighinn rèidh ann an Dàibhead, roghnaich Saul a thoirt tairgse dha nighean ann am pòsadh, sireadh ceud ro-chraiceann nàmhaidein an àite dubhairidh - a' cur dòchas ann a bidh Dàibhead air mharbhadh a feuchainn. Ge-tà, thill Dàibhead le duais de dhà ceud ro-chraiceann agus feumaidh an rìgh a chuid a' chùmhnaint a chrìochnachadh.
An dèidh do de aon dhen oidhirpean-mhort Shaul ionnsachadh, thug Iaineatan rabhadh do Dàibhead a fhalach seach "ghabh e tlachd mòr air Dàibhead" (Teamplaid:Bibleverse). Bha Dàibhead air sparradh a theicheadh tuilleadh dhen oidhirpean Shaul (Teamplaid:Bibleverse). Ann am momaid a lorg iad fhèin aonarach le a chèile, thuirt Dàibhead ri Iaineatan, "Tha fhios fìos aig d'athair a tha mi maitheas 'nad shùilan air lorgadh." (Teamplaid:Bibleverse).
"'N uair sin thuirt Iaineatan ri Dàibhead, 'Ciod air bith miannaichidh d'anam, nì mi e eadhon dhut' ... [agus] rinn Iaineatan rèiteachadh leis an taigh Dàibhead, ag ràdh, 'Iarradh an TIGHEARNA eadhon e aig an làmh nan nàmhaid Dhàibhead.' Is rinn Iaineatan Dàibhead a thoirt facal a-rithist, seach bha gaol aige air: seach ghaolaich e e mar a ghaolaich e anam fhìn” (Teamplaid:Bibleverse,Teamplaid:Bibleverse).
Aontaich Dàibhead a fhalach, gu b'urrainn do Iaineatan athair aghaidheachadh 'gus dèan cinnteach co-dhiù b' e sabhailte air Dàibhead a fhuireach (Teamplaid:Bibleverse). Ach lorg Iaineatan a-mach gun robh Saul feargach is eudmhor fhathast a dh'ionnsaigh Dàibhead; choirich Saul Iaineatan air a dhlùths ri Dàibhead: "'N uair sin bha 'n fearg Shaul laiste 'n aghaidh Iaineatan, agus thuirt e thuige, Thus mac na mnà fiara 'gus ceannairciche, nach eil fhios 'am a roghnaich thu an mac Jesse [Dàibhead] ri do bhuaireas fhìn, agus dham bhuaireas na lomnochd do mhàthair" (Teamplaid:Bibleverse).
Bha Iaineatan cho brònach nach b'urrainn dha air làithean ithe (Teamplaid:Bibleverse). Chaidh e ri Dàibhead aig àite-falaich a labhairt ag innseadh a bheil e neo-thèarainte dha 'gus feumaidh e fhàgail. "Dh'èirich Dàibhead suas às àite mu dheas, agus thuit air aghaidh dhan làr, 's rinn ùmhrachd fhèin trì àm: is phòg iad a chèile, is caoin leis a chèile, gu chaidh Dàibhead thairis air. Is thuirt Iaineatan ri Dàibhead, Rach ann an sìth, a mheud ri thug sinn facal a chèile 'san ainm an TIGHEARNA, ag ràdh, bitheadh an TIGHEARNA eadar thu is mi, is eadar mo ghineal is do ghineal gu sìorraidh. Agus dh'èirich e suas is falbh: agus chaidh Iaineatan a-steach dham bhaile mòr." (Teamplaid:Bibleverse).
Mhaireadh Saul a leantainn Dàibhead (Teamplaid:Bibleverse); dh'ùraich Dàibhead agus Iaineatan an rèiteachadh còmhla (Teamplaid:Bibleverse); agus, ri ùine, rinn Saul agus Dàibhead rèidh (Teamplaid:Bibleverse). Nuair bha Iaineatan air mharbhadh air a' Bheinn Gilboa leis na Philistinean (Teamplaid:Bibleverse), chaoin Dàibhead a bhàs ag ràdh, "Tha mi pianach dhut, a bhràthair Iaineatan: glè chiatach a tha thu dhomh air bhith: bha do ghaol dhomh iongantach, a' toirt bàrr air a' ghaol nam mnàthan." (Teamplaid:Bibleverse).
Ciallachadh Suirgheach
deasaich
Tha roinn sgoilearan a' mìneachadh an gaol eadar Dàibhead is Iaineatan ri nas dlùithe na càirdeas. Tha an ciallachadh seo a' sealltainn na ceanglaichean a chodaich na fir suirghe, dearmadach co-dhiù bha 'n càirdeas iomlanaichte gu corporra no cha robh. 'S e soilleir gun robh cùram mòr aig Iaineatan agus Dàibhead mu a chèile ann an dòigh gun robh gu cinnteach nas làidire, nas caoimhe 'gus nas dlùithe na càirdeas plàtonach.
Tha an càirdeas eadar na dà fir air labhairt ris na faclan ceudna 'gus cudthrom mar càirdeas gaolach co-sheòrsach as loving 'san Sean Tiomnadh. Nuair tha iad leòtha fhèin, tha Dàibhead air chur dòchas ann a tha e 'san sùilean Iaineatain "maitheas air lorgadh". O cheann gu cheann nan earran, dhaingnich Dàibhead agus Iaineatan is dhaingnich a-rithist gu co-chòrdail am gaol is aonradh ri a chèile. Tha Iaineatan deònach a dhèanamh brath air athair, a theaghlach, a shaoibhreas, agus a dhualchais air Dàibhead.
Neartaich an rèiteachadh eadar na dà fir ciallachadh suirgheil am càirdeas an àite ciallachadh poileataiceach no plàtonach am càirdeas. Aig am ciad choinneamh, rùisg Iaineatan fhèin roimh an t-òganach, a' toirt dha aodach, a' maireann rùiste roimhe. Nuair rinn iad an rèiteachadh an toiseach, gu dlùth 'n dèidh dham chiad choinneamh, tha 'n t-adhbhar air chumail ri gu soilleir do bhrìgh "ghaolaich Iaineatan [Dàibhead] mar anam fhìn." (Teamplaid:Bibleverse). Gach àm dhaingnich iad an rèiteachadh, tha gaol an fìreannachadh 'mhàin air thoirt dhuinn. Cuideachd, bu chòir dha air choimhead a bhith gun robh na rèiteachaidhean is na leabhairtean gaolach air dhèanamh gu dìomhair, an àite gu coitcheann mar thachaireadh ceangal poileataiceach.
Chan eil an fìrinn a thug Dàibhead iomradh air Iaineatan ri "bràthair" comharrachadh ri càirdeas plàtonach gu deatamach. Bha "bràthair" air chleachdadh gu tric cho facal ghaoil shuirgheil, eadhon fheòlmhor, ann an comainn mheadhan-thìreach. Mar eisimpleir, tha "bràthair" air chleachdadh a chomharrachadh càirdeis chiana cho-sheòrsach 'san Satyricon (eg. 9, 10, 11, 13, 24, 25, 79, 80, 91, 97, 101, 127, 130, 133), sa' bhàrdachd aig Catullus (Poem No. 100) agus Martial (ie. 2.4, 7.24, 10.65), agus 'san Apuleius' Metamorphoses (8.7). "Às a' mheadhan na mìle-bliadhna dhara B.C.E. ... dh'fhàs e cumanta air cumantaich [ann am cuidean na Mara Meadhanaiche] a chantainn ri am mnathan piuthar nuair cha robh iad càirdeach [1]. Air mìneachadh, faicibh Rèiteachaidhean Co-Sheòrsach 'san Eòrpa Ro-Nuadh le John Boswell (pgs. 67-71) agus an Ollamh-Feallsanachd Abaltan (OF.A) Co-Sheòrsachd agus an Fear Ròmanach: Rannsachadh 'san Togalach Dualchasach na Gnèitheach(pg. 319) aig Craig Williams de Yale Oilthigh.
Ged bha Dàibhead pòsta, dh'altaich Dàibhead fhìn eadar-dhealachadh eadar a chàirdeas le Iaineatan agus na ceanglaichean a chodaich e le mnathan. Thuirt e gu soilleir, air cluintinn den bàs Iaineatan, an robh a ghaol air Iaineatan nas motha na ceangal sam bith an robh aige le mnathan. A bhàrr air sin, cha do chuir dòighean comanntach bacadh air suirghean adhaltrach feòlmhora co-sheòrsach 'san Seann Lagan Meadhanach. An Dàn Mòr aig Gilgamesh, a bheil a' dèanamh roi-sgrìobh air na Leabhraichean Shamuel, dealbhadh càirdeas co-sheòrsach feòlmhor gu suaicheanta coltach eadar Gilgamesh agus Enkidu.
[1] M. K. Hopkins. (1983) "Bràthair-Peathar Pòsaidh 'san Eiphit Ròmanach." Rannsachaidhean Coimeasach sa' Chomann agus Eachdraigh. 22 (duilleag. 311)
Ciallachadh Miann-gràdhach
deasaich
Tha 'n t-ionnran Bìoballach air Dàibhead agus Iaineatan le cuid mhòr air leughadh ris an sgeul de dà leannain.
"La Somme le Roy", 1290 AD; soilleirichte Frangach ms (tuairisgeul); Taigh-gleidhidh Bhreatainn
Ged chan eil feòlmhorachd idir air dhealbhadh gu soilleir, tha mòran dhem briathrachas na miann-gràdhachd a' Bhìobaill air righeadh le bogachaidhean-brìgh. Bheir earrainn iomadach sanas ri càirdeas dlùth, corporra eadar na dà fir: am cur aodach de Iaineatain, a "ghabhail tlachd mòr" le Dàibhead, agus am pògadh mus am fàgail. Rinn Saul casaid air Iaineatan mu "breileach na lomnochd a mhàthair" le Dàibhead; Tha 'n lomnochd nam pàrant neach 'n h-iomradh feòlmhor cumanta a' Bhìobaill (e.g. Teamplaid:Bibleverse; Teamplaid:Bibleverse,Teamplaid:Bibleverse; Teamplaid:Bibleverse; Teamplaid:Bibleverse; Teamplaid:Bibleverse; etc.).
Tha roinn sgoilearan (beagchuid làidir) a' cur às leth fiar-shanas leis an "lùbadh trì àm" Dàibhead roimh Iaineatan agus an "dol thairis air" a-leanas Dàibhead. Tha seo comhailichte air bhith a bheil seo comarrachadh ri feòlmhorachd-bheòil agus cur-a-mach. Ciallaichidh tionaidhean nas glèidhtiche gu comannach "dol thairis air" ri "cumail ceannas thairis fhèin" - fàiligidh cuidean eile, mar am Beò Bìoball a thoirt iomradh air a' phògadh gu h-iomlan, ag ràdh an àite gun "rug iad air làimh air", ged chan eil sin air thoirt iomradh air àite sam bith sa' Bhìoball. Gu dearbh, tha 'n facal Eabhra, "gadal" air "dol thairis air" eadar-theangaichte aig àitean ri iomradh ri "meud", no "meudachd". Tha a' bheagchuid làidir a' comharileachadh a bheil seo a' comharrachadh "gu dh'fhàs Dàibhead mòr" ('s e sin, gu bha seasamh-buid aig Dàibhead).
Iomraidhean ri Iaineatan is Dàibhead
deasaich'S urrainn dham chiallachadh feòlmhor co-sheòrsach bhith air lorgadh ann an litreachas. Mar eisimpleir, tha "Gu dearbh tha mi 'cuimhneachadh a chluinntinn a ghaolaich aon fear fear eile gu mòr. Ghabh Iaineatan mùirn air Dàibhead, ghaolaich Achilles Patroclus." aig an sgeul neo-ainmichte A' Bheatha Eadbhaird II, mu chuairt 1326 AD. Rinn an dràmadaiche Oscar Wilde guth air an t-eisimpleir Dhàibheid agus Iaineatain 'na dhìon timcheall càirdeis pàisd'-mhiannach.
Ann an Ealain Ath-bheòthachadh, ghabh an dealbh Dhàibheid àithne àraidh cho-sheòrsach fheòlmhor, mar 's urrainn do air fhaicinn a bhith 'san ìomaigh mhòr le Michelangelo, ann an Dàibhead le Donatello. Ann an mòran obraichean eile, mar na dealbhaireachdan le Caravaggio, tha Dàibhead riochdaichte cho òganach cothachadh Goliath cò-leis a cheann a tha 'n dealbh-fhèin an t-ealantaire, labhairt aimhriochdach tàlaidh fheòlmhoir cho-sheòrsaich an t-ealantaire.
Iomraidhean
deasaich- Ghaolaich Iaineatan Dàibhead: Co-sheòrsachd 'san Àmannan Bìoballach le Tom Horner, O.F.A. (duilleagan 15-39)
- Mar a tha 'n Bìoball ag Ràdh gu Fìor Timcheall Co-sheòrsachd le Daniel A. Helminiak, O.F.A (duilleagan 123-127)
- "An Brìgh an Gnìomhair Gaolaich 'san Aithrisean Dhàibheid is Iaineatain ann an 1 Samuel" le J. A. Thompson às an Vestus Testamentum 24 (duilleagan 334-338)
- Càirdeis Cho-sheòrsach sa' Bhìoball