Uicipeid

An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Prionnsa Teàrlach Stiùbhart"

Browse history interactively
← Mùthadh nas sineDeasachadh nas ùire →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
b Teàrlach Eideard Stiùbhairt gluaiste ri Prionnsa Teàrlach Stiùbhart: merging version history
Loidhne 2:
 
{| align=right
| [[Image:bonnie_prince_charlie.JPG|thumb150px|AmBonnie '''PrionnsaPrince Teàrlach Stiùbhart''', goirid mus tug e Alba airCharlie]]
|-
|}
 
===Breith agus Òigridh===
Air an latha mu dheireadh dhen bhliadhna 1720, rugadh leanabh do [[Rìghrean na h-Alba#Na Stiùbhartaich|theaghlach rìoghail nan Stiùbhartach]] anns [[an Ròimh]]. B' e balach beag a bha seo agus b' e esan Teàrlach Eideard Stiùbhart, mac [[Rìgh Seumas VIII na h-Alba agus III Shasainn|Rìgh Sheumais VIII is IIIoighre]] agus oighre dligheach [[Crùn Bhreatainn]]. RinnBha mòran dhaoine gairdeachastoilichte mule naidheachd a bhreith oir bha seo a' toirt dòchas ùr do na [[na Seumasaich]] gum faigheadh Tigh Rìoghail nan Stiùbhartach an crùn, a chaill iad an [[1688Crùn]] agusair a bhaais a-nise le [[Tigh Rìoghail Hanobhair]], air ais dhaibh fhèinrithist.
 
Chaidh am [[Prionnsa]] a thogail na fhògarrach fada bho [[Bhreatainn]]. Bha fhios aige bho bha e glè òg mu chòir a theaghlaich air Crùn Bhreatainn - dùthaich far nach fhaodadh e a dhol. Chuir e roimhe gum faigheadh e air ais e nuair a bhiodh an t-àm ceart.
 
===BliadhnaTighean a' Phrionnsa===
Tha ceangal mòr eadar ainm Theàrlaich agus [[na Gàidheil]]. Bha earbsa aig Teàrlach annta agus dhearbh iad sin dha.'S ann nuair a bha e còig bliadhn' air fhichead a dh'fheuch Teàrlach ri Crùn a shinnsirean fhaighinn air ais.Dh'fhàg e [[a'Fhraing]] mu mheadhan an t-samhraidh, [[1745]], agus cha b' fhada gus an robh e air tìr ann an [[Alba]]. Chruinnich na Gaidheil còmhla ris airson sabaid airson còir a theaghlaich.
====Carson a' Ghàidhealtachd?====
Tha ceangal mòr eadar ainm Theàrlaich agus [[Gàidheal|Gàidheil Alba]]. Bha e earbsach asta agus cha b' ann gun adhbhar, oir bhiodh muinntir na [[Gàidhealtachd na h-Alba|Gàidhealtachd]], àite iomallach beanntanach a bha doirbh dhan riaghaltas smachd a chumail air, a-riamh a' toirt taic dha [[na Seumasaich]] fo bhuaidh an cinn-cinnidh. 'S ann aig aois còig bliadhna fhichead a dh'fheuch Teàrlach ri Crùn a shinnsirean fhaighinn air ais. Dh'fhàg e [[an Fhraing]] mu mheadhan an t-samhraidh, [[1745]], agus cha b' fhada gus an robh e air tìr ann an [[Alba]], an [[Eilean Eirisgeigh]]. Cha robh dùil aig na fineachan [[na Seumasaich|Seumasach]] ri leithid aig an àm ud, agus bha a' chuid a bu mhotha dhe na [[cinn-cinnidh]] dhen bharail nach robh cùisean fàbharrach dhaibh. Ach nean air mean chruinnich na Gaidheil còmhla ris, agus iad deiseal sabaid airson còir a theaghlaich.
 
Air an naoidheamh latha deug dhen Lùnastal, chaidh bratach rìoghail nan [[Rìghrean na h-Alba#Na Stùbhartaich|Stiùbhartach]] a thogail ri crann ann an [[Gleann Fhionghain]]. Ghluais [[na Seumasaich]]iad chun an ear gun dàil agus ràinig iad [[Coire Ghearraig]] ach cha robh sgeul air na [[Tigh Rìoghail Hanobhair|Hanobharianaich]]. Ràinig iad [[Peairt]] agus an sin chaidh am Prionnsa a ghairm na [[Rìgh]] an àite athair, [[Rìgh Seumas VIII na h-Alba agus III Shasainn|Rìgh Seumas VIII]].▼
====Toiseach tòiseachaidh====
[[Image:Glenfinnan bay.jpg|thumb|Cuimhneachan a thogadh do na fineachan Seumasach]]
▲Air an naoidheamh latha deug dhen Lùnastal, chaidh bratach rìoghail nan [[Rìghrean na h-Alba#Na Stùbhartaich|Stiùbhartach]] a thogail ri crann ann an [[Gleann Fhionghain]]. Ghluais [[na Seumasaich]] chun an ear gun dàil agus ràinig iad [[Coire Ghearraig]] ach cha robh sgeul air na [[Tigh Rìoghail Hanobhair|Hanobharianaich]]. Ràinig iad [[Peairt]] agus an sin chaidh am Prionnsa a ghairm na Rìgh an àite athair, [[Rìgh Seumas VIII na h-Alba agus III Shasainn|Rìgh Seumas VIII]].
 
Ràinig iad [[Dùn Èideann]]Eideann agus bha am baile sin aca gun strì sam bith, agus bha na mòrandaoine sa bhaile deònachtoilichte fàilte a chur air Teàrlach. MuTeàrlachMu dheireadh, choinnich [[na Seumasaich]] ri na [[Tigh Rìoghail Hanobhair|Hanobharianaich]]. Air 21mhmadainn Sultain[[foghair]] aigair [[Blàr Sliabh a' Chlamhain]], goirid às dèidh briseadh-latha madainn foghair, chaidh an t-arm dearg, leisle [[An Seanalair Iain Cope|an t-seanalair Iain Cope]] aigair an ceann, a ruagadh.
 
[[Image:Bonnieprince1.jpg|thumb|Ìomhaigh dhen a' Phrionnsa Teàrlach a chaidh a thogail an Dàrbaidh]]Bha Alba a-nis fo bhratach a' Phrionnsa agus cho luath agus a bha a h-uile càil an òrdugh, thionndaidh e aghaidh air Sasainn. Chaidh iad a-null air a' chrìoch agus ràinig iad [[Carlisle]]. An dèidh sin chùm iad orra gu [[DàrbaidhDarbaidh]], agus cha do dh'èirich na Sasannaich nan aghaidh mar a bha dùil. Cha bu mhotha a thàinig an cuideachadh a chaidh a ghealltainn dhaibh às an FhraingFraing. Bha arm Theàrlaich a-nis mu 130 mìle à [[Lunnainn]] agus chuir seo eagal air [[an darna Rìgh Deòrsa|Rìgh DeòrsaSeòras]] agus muinntir a' bhaile.▼
====A-staigh do Shasainn====
▲[[Image:Bonnieprince1.jpg|thumb|Ìomhaigh dhen a' Phrionnsa Teàrlach a chaidh a thogail an Dàrbaidh]]Bha Alba a-nis fo bhratach a' Phrionnsa agus cho luath agus a bha a h-uile càil an òrdugh, thionndaidh e aghaidh air Sasainn. Chaidh iad a-null air a' chrìoch agus ràinig iad [[Carlisle]]. An dèidh sin chùm iad orra gu [[Dàrbaidh]], agus cha do dh'èirich na Sasannaich nan aghaidh mar a bha dùil. Cha bu mhotha a thàinig an cuideachadh a chaidh a ghealltainn dhaibh às an Fhraing. Bha arm Theàrlaich a-nis mu 130 mìle à [[Lunnainn]] agus chuir seo eagal air [[an darna Rìgh Deòrsa|Rìgh Deòrsa]] agus muinntir a' bhaile.
 
====AnTeicheadh ratreutair ais gu Alba====
Ach bha [[Uilleam Augustus, Diùc Cumberland|Diùc Uilleam]] air ceithir feachdan dhen arm dhearg a chur ann an ceithir bailtean sònraichte airson na Seumasaich a chuartachadh. Thuig [[am [[Morair]] [[Seòras Moireach]] dè a bha nam beachd. Ghairm e comhairle-chogaidh agus chomhairlich e dhan Phrionnsa tilleadh gu tuath sa bhad. B' fheudar dhan Phrionnsa sin a dhèanamh.
 
Lean an arm aig [[Hanobhar]] iad gu tuath gus mu dheireadh choinnich an dà arm aig [[Cùil Lodair]]. B' ann sa bhlàr fhuilteach sin a thàinig crìoch air cùis nan Stiùbhartach.An dèidh a' bhlàir, sin thòisich an sgrios. Bha airgead-cinn de £30,000 air Teàrlach ach cha bhrathadh na [[Gàidheal|Gàidheil]]Gaidheil e. Air an fhicheadamh latha dhen t-Sultain, [[1746]], fhuair e air bhòrdbòrd bàta Frangach agus cha do thill e air ais a dh'[[Alba]] a-riamh tuilleadh.▼
Chaidh an t-arm [[na Seumasaich|Seumasach]] thairis air an Abhainn Esk agus a-staigh a dh'Alba a-rithist air 20mh Dùbhlachd. Air 17mh Faoilteach [[1746]], chaidh [[Blàr na h-Eaglaise Brice]] a chur agus fhuair arm a' Phrionnsa buaidh eile air feachdan an riaghaltais, an turas seo fo chommand an t-[[An Seanalair Hawley|Seanalair Hawley]].
 
====CùilA' Bheatha an dèidh Cuil Lodair====
Bha dùil aige tilleadh agus bha dòchas aig mòran de na [[Gàidheal|GàidheilGaidheil gun tilleadh e ach chaidh na bliadhnaichean seachad agus cha do thill.thachair càil.Mu dheireadh chan fhaodadh Teàrlach fuireach anns [[an Fhraing]] fiù 'sfhèin. Chaill e a h-uile dòchas a bh' aigedhòchas, dh'fhàs e greannchbrònach isagus dubhach; dh'atharraich a nàdar; cha robh mòran chàirdean aige air fhàgail; dh'fhàs e aost' agus nuair a bhàsaich e thàinig crìoch air an [[Rìghrean na h-Alba#Na Stiùbhartaich|teaghlach rìoghail]] dom buineadh e. Chaill e a mhisneachd agus is beag an t-iongnadh.▼
Ach bha mòr-fheachd an riaghaltais, fo chommand [[Uilleam Augustus, Diùc Cumberland|Diùc Chumberland]], fhathast a' sìor-leantainn nan [[na Seumasaich|Seumasach]] gu tuath gus mu dheireadh choinnich an dà arm aig [[Blàr Chùil Lodair]], an t-siathamh latha deug dhen a' Ghiblean [[1746]]. B' ann sa bhlàr fhuilteach sin a thàinig crìoch air cùis nan [[Rìghrean na h-Alba#Na Stiùbhartaich|Stiùbhartach]].
 
ChaochailBhàsaich e anns [[an Ròimh]], am baile san d' rugadh e, air an latha mu dheireadh dhen gheamhradh, [[1788]], gun oighre fhàgail às a dhèidhchloinn a thogadh cùis a shinnsirean fhàgail na dhèidh. Ach dh'fhàg e ainm agus cliù nach tèid a dhìochuimhneachadh le [[Gàidheal|Na Gàidheil]]Gaidheil airson iomadh linn.▼
▲An dèidh a' bhlàir, thòisich an sgrios. Bha airgead-cinn de £30,000 air Teàrlach ach cha bhrathadh na [[Gàidheal|Gàidheil]] e. Air an fhicheadamh latha dhen t-Sultain, [[1746]], fhuair e air bhòrd bàta Frangach agus cha do thill e air ais a dh'[[Alba]] a-riamh tuilleadh.
 
===A' Bheatha às dèidh dha Alba fhàgail===
 
▲Bha dùil aige tilleadh agus bha dòchas aig mòran de na [[Gàidheal|Gàidheil gun tilleadh e ach chaidh na bliadhnaichean seachad agus cha do thill. Mu dheireadh chan fhaodadh Teàrlach fuireach anns [[an Fhraing]] fiù 's. Chaill e a h-uile dòchas a bh' aige, dh'fhàs e greannch is dubhach; dh'atharraich a nàdar; cha robh mòran chàirdean aige air fhàgail; dh'fhàs e aost' agus nuair a bhàsaich e thàinig crìoch air an [[Rìghrean na h-Alba#Na Stiùbhartaich|teaghlach rìoghail]] dom buineadh e. Chaill e a mhisneachd agus is beag an t-iongnadh.
 
▲Chaochail e anns [[an Ròimh]], am baile san d'rugadh e, air an latha mu dheireadh dhen gheamhradh, [[1788]], gun oighre fhàgail às a dhèidh a thogadh cùis a shinnsirean. Ach dh'fhàg e ainm agus cliù nach tèid a dhìochuimhneachadh le [[Gàidheal|Na Gàidheil]] airson iomadh linn.
 
== Tarraing ==
*''Tha a' chuid as motha dhenan aithris seo air a h-ath-sgrìobhadh bhon aithris a chaidh fhoillseachadh ann an Leabhraichean-leughaidh Blackie, leis a' Chomunn Ghaidhealach.''
*Air an tharraing bho: [http://www.cne-siar.gov.uk/gaelic/grd/eachdraidh/sgeulachdan/tearlach.htm Larach-Lìn CNES]
 
[[Category:Eachdraidh na h-Alba]]▼
==Tuilleadh leughaidh==
[[Category:Na Seumasaich]]▼
Mac Choinnich, Iain, ''Eachdraidh a' Phrionnsa, no Bliadhna Theàrlaich'', Alasdair Gardner, Paislig (1906)
 
[[Category:Alba]]
[[category:eachdraidh]]
▲[[Category:Eachdraidh na h-Alba]]
▲[[Category:Na Seumasaich]]
 
[[cs:Karel III.]]
[[de:Charles Edward Stuart]]
[[en:Charles Edward Stuart]]
[[es:Carlos III de Inglaterra y Escocia]]
[[fr:Charles Édouard Stuart]]
[[he:צ'ארלס אדוארד סטיוארט]]
[[id:Charles Edward Stuart]]
[[it:Carlo Edoardo Stuart]]
[[ja:チャールズ・エドワード・ステュアート]]
[[nl:Charles Edward Stuart]]
[[nopl:CharlesKarol Edward Ludwik Jan Kazimierz Stuart]]
[[pl:Karol Edward Stuart]]
[[pt:Charles Edward Stuart]]
[[sv:Karl Edvard Stuart]]
Air a tharraing à "https://gd.wikipedia.org/wiki/Prionnsa_Teàrlach_Stiùbhart"