An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Ficsean-saidheans"
Content deleted Content added
b →Ficsean-saidheans anns a’ Ghàidhlig: okay third time's the charm an dòchas gun do ghlac mi a h-uile rud an turas seo — ach ’s cinnteach gum bi mi air ais |
No edit summary |
||
Loidhne 1:
[[Faidhle:Talfasgcomhdachbeag.jpg|200px|thumb|right|Talfasg, leabhar-cloinne ficsean-saidheans le Maoilios Caimbeul]]Tha '''ficsean-saidheans''' na
== Eachdraidh ==
Tha diofar phuingean-tòiseachaidh airson an fhicsein-shaidheans air a bhith gan ainmeachadh tro na bliadhnaichean, nam measg an ''Ἀληθῆ διηγήματα'' (''Sgeulachd Fhìor'') le Lucian Shamosata (2na linn A.C.), sgeulachdan feallsanachail a leithid "Micromégas" le [[Voltaire]] (18mh linn), an nobhail ''Frankenstein'' le [[Mary Shelley]] (1818), air neo na nobhailean is sgeulachdan aig [[Jules Verne]] (1828-1905) agus [[H.G. Wells]] (1866-1946). San t-seagh mhodran, b' e an neach-deasachaidh Amaireaganach Hugo Gernsback a chleachd an toiseach an teirm "scientifiction", a dh'atharraich gu luath gu "science fiction". Mhìnich e an teirm mar a leanas:
::By 'scientifiction' I mean the Jules Verne, H. G. Wells and Edgar Allan Poe type of story—a charming romance intermingled with scientific fact and prophetic vision... Not only do these amazing tales make tremendously interesting reading—they are always instructive. They supply knowledge... in a very palatable form... New adventures pictured for us in the scientifiction of today are not at all impossible of realization tomorrow... Many great science stories destined to be of historical interest are still to be written... Posterity will point to them as having blazed a new trail, not only in literature and fiction, but progress as well.<ref>Foillsichte an toiseach ann an àireamh a' Ghiblein, 1926 dhen iris ''[[Amazing Stories]].''</ref><ref>Stableford, Brian, John Clute agus Peter Nicholls (1993). "Defitions of SF". ''The Encyclopedia of Science Fiction''. Deas. le John Clute agus Peter Nicholls. London: Orbit Books, td. 311-314.</ref><ref>Edwards, Malcolm J. agus Peter Nicholls (1995). "SF Magazines". ''The Encyclopedia of Science Fiction ''(tionndadh leasaichte). Deas. le John Clute agus Peter Nicholls. New York: St Martin's Griffin, d. 1066.</ref>
Ge b' e cuin a thòisich a' ghnè, bho thoiseach an 20mh linn tha roinn an fhicsein-shaidheans air a bhith a' sìor-fhàs, agus tha iomadh seòrsa no "fo-ghnè" (''subgenre'') ann a-nis.
== Seòrsaichean ==
Line 5 ⟶ 12:
=== Ficsean-saidheans Cruaidh ===
Sgeulaichean a tha a' toirt faire mhionaideach do chùisean teicneòlach agus saidheansail, leithid na h-obrach aig [[Isaac Asimov]] agus [[Arthur C. Clark]].
=== Ficsean-saidheans Bog no Sòisealta ===
Sgeulaichean a tha a-mach air a' bhuaidh shòisealta a thig le adhartas teicneòlach agus saidheansail, leithid nan nobhailean ''Nineteen Eighty-Four'' le [[George Orwell]] agus ''Brave New World'' le [[Aldous Huxley]].
=== Saibeir-punc ===
Sgeulaichean a-mach air beatha nan daoine àbhaisteach ann an saoghal èiginneach anns an àm ri teachd,
=== Opra-fànais ===
Sgeulachdan stèidhichte anns na speuran, làn charactaran mòra gaisgeil ri gnìomhan deuchainneach,
== Ficsean-saidheans anns
Thòisich ficsean-saidheans a' nochdadh anns a' Ghàidhlig am meadhan an 20mh linn ann an ''Gairm'', ann an cruth sgeulachdan goirid le [[Garbhan MacAoidh]], [[Rob Shirley]], [[Eilidh Watt]], agus sgrìobhadairean eile. Sgrìobh [[Iain Mac a' Ghobhainn]] a' chiad nobhail ficsein-shaidheans, ''[[Iain am Measg Nan Reultan]]'', ann an 1973, nobhail-cloinne mu thuras a' phrìomh-charactair thar an fhànais gu planaidean eile. Sgrìobh [[Aonghas Pàdraig Caimbeul]] nobhail dhiostòipeach stèidhichte san àm ri teachd, ''Là a' Dèanamh Sgèil Do Là'', ann an 2004, agus an uair sin dh'fhoillsich [[Tim Armstrong]] an nobhail shaibeir-punc/opra-fànais aige ''[[Air Cuan Dubh Drilseach]]'', a chaidh ainmeachadh mar "a' chiad nobhail ficsein-shaidheans sa Ghàidhlig", ann an 2013.
* "An t-Eilean Céin" le [[Garbhan MacAoidh]], ann an ''Gairm'' 32, 307–311 (1960)▼
===Sgeulachdan is leabhraichean ficsean-saidheans sa Ghàidhlig===
* "Am Putan Dearg" le [[Fionnlagh I. MacDhòmhnaill]], ann an ''Gairm'' 34,171–5 (1960).
* "An Duine Ùr" le
* “Mr. Universe” le Rob Shirley, ann an ''Gairm'' 46, 123–137 (1964)
* "Togail Chaisteal anns na Neòil" le [[Dòmhnall Moireach]], ann an ''Rosg nan Eilean'', 58–60 (1966)
Line 30 ⟶ 40:
** “An Toradh Oillteil”
** “Searmon a’ Bhodaich”
* ''
* "An Rionnag" le Iain Mac a' Ghobhainn
* "An t-Adhar Ùr" le [[Dennis King]], ann an ''Gairm'' 107, 204–9 (1979)
* "An-Dèidh-Làimh" le
* ''Clann a' Phroifeasair'' le [[Maoilios Caimbeul|Maoilios M. Caimbeul]] (1988)
* ''Talfasg'' le Maoilios M. Caimbeul (1990)
* ''Là a’ Dèanamh Sgèil Do Là'' le
* "An Keppler" le [[Iain MacIlleathain]] ann an ''An Claigeann aig Damien Hirst'' (2008)
* "Tiop" le [[Fionnlagh MacLeòid]] ann an ''Dìomhanas'' (2008)
* "Luathas-teichidh" le
* ''
* "Cuilean na Nollaige" le Tim Armstrong, anns a' phàipear-naidheachd ''An t-Albannach'' (21-12-2013)
* ''An Luingeas Dorcha air Fàire'' le Tim Armstrong, nobhail
* ''Cailèideascop'' le [[Daibhidh Eyre]] (2017)
* ''An Taistealach'' le [[Iain Fionnlagh MacLeòid]] (2017)
==Iomraidhean==
{{Reflist}}
[[Roinn-seòrsa:Litreachas]]
| |||