|
[[Àrd Rìgh]] na h-Alba bho'n 14 den [[Lùnasdal]] [[1040]] chun an 15 den Lùnasdal [[1057]]. Tha 'Mac Bethad' ann an [[Sean Ghaeilge]] a ciallachadh 'Mac a Bheatha' le ciall ruidigein coltach ri 'Fear a Choisrig.'
'Se mac [[Fionnlagh]] ( ''Findláech mac Ruaidrí'' ) , [[Rìgh Moireibh]], a bh'ann an MacBeatha agus 'se [[Rìgh Maoil Chaluim II]] an [[seanair]] aige. Oir gun phòs Fionnlagh nighean MaoilMhaoil Chaluim ([[DabhdaDabhdha]] no gu tric 'sa Bheurla[[Laideann]] 'Dovda' ) thionnaidh a theaghlach fhèin na aghaidh agus mu dheireadh mharbh na mic-brathair aige ; Gilla CoemgáinCaomhgáin agus Maol ChalumChaluim.
Bhàsaich Maol CalumChalum ann an [[1029]] agus sheas Gilla Coemgáin mar Rìgh as a dheidh. Bhàsaich easan eadar [[1031]] agus [[1032]] a sabaist an aghaidh Àrd Rìgh Maol ChalumChaluim II. An deidh seo lean MacBeathaMacBheatha a cho-ogha mar Rìgh Mhoireibh agus phòs e banntrach Gilla Coemgáin, a Bhana-Phrionnsa [[Gruoch]], agus i fhèin na ogha Àrd Rìgh [[Coinneach III na h-Alba|Coinneach III]]. Bha mac aig Gruoch bhon a chiad duine aice, Lulach, agus sheas MacBeathaMacBheatha mar leas-athair ris.
Tha an [[Asgair Shassanach]] ag innis dhuinn gur e MacBeatha aon de trì rìghrean [[Albannach]] a ghèill ri cùmhachd Cnud Mhòr ( gu tric "''Cnut''" no "''Cannute''" ) , Rìgh nan Lochlannaich agus Rìgh [[Shasainn]], [[an Danmhairg]] agus [[an Nirribhidh]], anns a bhliadhna [[1031]].
Aig an àm seo cha robh riaghaltas cùmhachdach no aontas cheart ann an [[Alba]] eadar na h-[[Uaislean]] agus [[Rìghrean]]. 'Se 'Mormaer' an t-ainm a bh'air na Rìghrean beag fo'n [[Àrd Rìgh]].
Bha Maol-ChalumChaluim II airson an ogha aige, [[Donnchadh]], mac a nighean Beathag ([[Bethoc]]), a bha air pòsadh [[Crinan]], MormaerMormhaor agus [[Aba]] Dùn Chailleann, seasamh mar Àrd Rìgh as a dheidh. Tha e coltach gu robh seo is coireach gur e BethocBeathag an nighean a b'fhearr leis air a no airson adhbhar poiliticeach.
Mus do bhàsaich e rinn Maol CalumChaluim II oidhirp neach sam bith a bha air thoiseach air Donnchadh mar tàinistear a mharbhadh. Cha d'fhuair gin air falbh ach Lulach - aig an t-àm na leanabh òg agus le feadhainn ag radh ( gu firinneach ) gun robh e na ghloic. Chuidich dìon MacBeatha agus chuidich an t-inbhe aige fhèin mar an duine aig ogha sean Rìgh agus a mac an dleas aigeasan ris an cathair-rìgh. Le bàs Maol-Calum air an 25 den t-Samhainn, [[1034]], ghabh Donnchadh aite mar Àrd Rìgh.
Airson fiadhachadh an aghaidh Donnchadh thoisich MacBeathaMacBheatha càirdeas le Thorfinn, [[Iarla]] [[Arcaibh]], co-ogha ris fhèin agus Donnchadh agus ogha Maol-CalumChaluim II tron an nighean is oige aige.
Chaidh an dithis aca a chogadh an aghaidh Donnchadh agus bhásaich e am blàr faisg air [[Eilginn]] air an 14 den Lùnasdal, [[1040]].
'Se Rìgh laidir a bh'ann an MacBeatha agus e a riaghladh tarsainn air Rìoghachd sheasmhach gu leòr airson dha miosan a chuir seachaid a dhol gu [[taisgealachd]] san [[Roimh]]. Sgriobh e laghan ùr airson [[Alba]] agus 'se àm piseach a bh'ann.
An [[1054]] thoisich Maol-ChalumChaluim Chean-Mhòr, mac Donnchadh, ag iomairt airson greim fhaighean air an cathair-rìgh le cuideachadh bho [[Siward]], [[Iarla Northumbria]], le smachd fhaighean air taobh a deas Alba. Bhàsaich MacBeatha a sabaist saighdearan Maol-ChalumChaluim aig blàr faisg air [[Lumphanan]] agus an deidh sin chaidh an cathair-rìgh gu [[Lulach]] san Lùnasdal, [[1057]].
Tha MacBeathaMacBheatha air a thiodhlaiceadh air [[Eilean I]], an eilean tradiseanta airson uaighean na Àrd-Rìghrean aig nan [[Gaidheil]] agus nan [[Cruithnich]] agus an t-eilean is coisrigte anns an dùthaich.
==Aistidhean Co-Cheangailte==
| 