An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Simón Bolívar"

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Loidhne 1:
{{Bogsa eachdraidh-bheatha}}
{{Ceannard
|honorific_prefix=
|ainm=Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Palacios Ponte y Blanco
|honorific_suffix=
|dealbh=Bolivar Arturo Michelena.jpg
|tiotal=An Saoradair
|latha_breith=[[24 an t-Iuchar]] [[1783]]
|lathair_breith=[[Caracas]] ([[A' Bheiniseala]])
|latha_eug=[[17 an Dùbhlachd]] [[1830]]
|lathair_eug=[[Santa Marta (baile)|Santa Marta]], ([[Poblachd Ghranada Ùire]])
|pòsadh=María Teresa Rodríguez del Toro y Alaysa<ref>[http://www.geni.com/people/Mar%C3%ADa-Teresa-Rodr%C3%ADguez-del-Toro-y-Alayza/4103371 Geni]</ref>
|clann=
|ainm na stàite=[[Faidhle:Flag of the Gran Colombia.svg|22px]] [[Coloimbia Mhòr]]<br>[[Faidhle:Flag of Venezuela.svg|22px]] [[A' Bheiniseala]]
|teirm=[[5 an t-Sultain]] [[1830]] gu [[3 an Cèitean]] [[1831]]
|ro-theachdaire=[[Joaquín Mosquera]]
|neach-ionlaid=[[Domingo Caycedo Santamaría]]
|pàrtaidh=
|alma_mater=
|ceaird=[[saighdear]], [[Neach-poileataigs]]
|creideamh=[[Eaglais Chaitligeach|Caitligeach]]
|ainm_scriobhte=Simón Bolívar Signature.svg
|notes=
}}
B’ e '''Simón Bolívar''' ([[IPA]]: si:mon bo:liβar, ainm fada: Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Palacios Ponte y Blanco) [[saighdear]] agus [[neach-poileataigs]] às [[A' Bheiniseala]]. Rugadh e ann an [[Caracas]] air an [[24 an t-Iuchar|24mh]] latha dhen [[An t-Iuchar|Iuchar]] [[1783]] agus chaochail e ann an [[Santa Marta (baile)|Santa Marta]], ([[Poblachd Ghranada Ùire]]) air an [[17 an Dùbhlachd|17mh]] latha dhen [[Dùbhlachd|Dhùbhlachd]] [[1830]].<ref>[http://www.bolivarmo.com/history.htm Bolívarmo]</ref> Shaoraich e [[Aimearaga-Laideannach|Aimearaga Laideann]] agus chuir e ruaig air feachdan na [[An Spàinn|Spàinne]]. ‘S e a’ chiad ceann-suidhe [[Coloimbia|Choloimbia]] a bh’ ann.
 
Line 27 ⟶ 5:
‘S e daoine chumhachdail bheairteach le freumhan ann an [[Dùthaich nam Basgach]] a bh’ ann a [[teaghlach|theaghlach]]. Fhuair iad an sloinneadh bhon a’ [[baile|bhaile]] bheag ris an canar [[Ziortza-Bolibar]], ann am Bizkaia. Ràinig iad A' Bheiniseala anns an [[16mh Linn]]. Bha oighreachdan mòra aca air feadh na [[Dùthaich|dùthcha]], tràillean agus mèinnean [[òr|òir]], [[Airgead|airgid]] agus [[copar|copair]] cuideachd. Cheannaich a sheannair tìotal uaisle ann an [[1728]].
 
‘S e cornailear a bh’ ann [[athair]], Juan Vicente Bolívar y Ponte. Bhuineadh a [[màthair|mhàthair]], María de la Concepción Palacios y Blanco, do theaghlach beairteach. Thogadh e ann an Caracas aig [[taigh]] Shimón Rodríguez, o chionnschionn ’s gun do bhàsaich athair nuair a bha Bolívar dìreach 2½ [[bliadhna]] a dh’aois, is a mhàthair nuair a bha e naoi. Bha e dlùth air Hipólita, tràill dhubh is i ga thogail an àite a phàrantan mairbh. Bha triùir peathraichean is bràthair na bu mhotha aige, Juan Vicente, María Antonia, Juana agus María del Carmen. Bhàsaich an tè mu dheireadh na leanabas. Thug Hipólita agus Simón Rodríguez buaidh mhòr air, is fhuair e na beachdan poiliteagachpoilitigeach aige bhon fhear sin.
 
Fhuair e a chuid [[foghlam|fhoghlaim]] bho sreath dhe oidean is [[neach-teagaisg|tìdsearan]] ainmeil anns an dùthaich aige. Nuair a bha e 14 bliadhna a dh’aois chaidh e dhan sgoil saighdearachd ''Milicias de Veraguas''. Bha athair air a bhith os cionn na sgoile sin o chion fhada is dh’ionnsaich e mòran a chleachd e anns na [[Cogadh|cogaidhean]] is iomairtean a rinn e an aghaidh na Spàinne. Choilean e a chuid fhoghlaim le turas gus [[An Roinn Eòrpa]] is thill e dhachaidh ann an [[1807]].
Line 34 ⟶ 12:
 
== A’ Chiad Iomairt ==
Cha robh Bolívar idir an sàs anns a’ chiad iomairt an aghaidh na Spàinne anns A’ Bheiniseala ann an [[1809]] ach ghabh e pàirt ann am misean gu [[Lunnainn]] ann an [[1810]] còmhla ri reubaltaich eile is iad ag iarraidh air an [[Rìoghachd Aonaichte]] gun tugadh iad taic dhaibh.<ref>[http://ukinmexico.fco.gov.uk/es/about-us/online-exhibition-bolivar/bolivar-visits-london UK in Mexico]</ref> Rèitich e leis na daoine ann an [[Sasainn]] taobh mhalairt agus fiù’sfiù ’s choinnich e ris an Diùc Wellington.
 
Ghairm Caracas a chuid neo-eisimeileachd ann an [[1811]] nuair a bha [[An Fhraing]] a’ toirt ionnsaigh air An Spàinn air taobh thall [[Cuan|a’ chuain]].<ref>[http://www.venezuelatuya.com/historia/5_julio_firma_independencia_Venezuela.htm Venezuela Tuya]</ref> Dh’ fhàsDh’fhàs Bolívar a bhith na chornailearchòrnailear aig an àm sin is e fo òrdughan Miranda. Chaill na reubaltaich an iomairt sin is theich Bolívar bhon daingneach aig [[San Felipe]] ann an [[1812]] gus na h-oighreachdan aige. Rinn e brath air Miranda, thug e seachad e dhan na Spàinntich is le sin fhuair e cead-siubhail. Chaidh e gu [[Curaçao]].<ref>[http://www.nalis.gov.tt/Biography/Simon_Bolivar.htm Natalis]</ref> Dh’fhàg Bolívar is a càirdean air Miranda gun do rinn esan fhèin brath air [[poblachd|a’ phoblachd]] aca.
 
Thill e gu [[Cartagena de Indias]] an ceann greis is e na oifigear leis na feachdan a bha a’ sabaid an aghaidh na Spàinne. Bha e cho soirbheachail leis an iomairt armailt a thug e ri taobh na [[Abhainn|h-aibheaibhne]] [[Abhainn Mhagdalena|Mhagdalena]] gun d’ fhuair e cead bhon riaghaltas airson ionnsaigh a thoirt air A’ Bheiniseala. Bha na reubaltaich ann an droch staing an siud, oir bha mòran de dhaoine air an iomairt a leigeil dheth is leis gun do thog na Spàinntich tòrachd chruaidh orrasan. Cha robh na daoine airson a bhith ga leantainn idir. Bha làn fhios aige gum b’ fheudar dha daoine na dùthcha a roinneadh bhon an Spàinn is bha e cinnteach dìreach cho cunnartach ‘s gum biodh na sgaraidhean eadar na reubaltaich fhèin dhan iomairt. Ghairm e Cogadh gu Bàs an aghaidh na Spàinne, is gheall e gum marbhadh e gach fear is tè, Spàinnteach neo AimearaganachAimeireaganach, nach tugadh taic dha na reubaltaich.<ref>[http://www.rena.edu.ve/SegundaEtapa/HISTORIA/campanasmilitares.html Rena]</ref> Ghabh e Caracas thairis ann an [[1813]] is ghairm e fhèin na [[Deachdaire|Dheachdaire]].
 
A’ dh’aindeoin sin, bha na daoine na aghaidh o chionnschionn ’s gu robh iad amharasach gur e dìreach gluasad daoine bheairteach nam bailtean a bh’annbh’ ann na rinn e. Thug na llaneros, dròbhairean às an dùthaich is deagh shaighdearan cuideachd, an cuid taic dhan Spàinn is le sin chaidh e Caracas an an [[1814]]. Chuir na reubaltaich an greim e is iad dhen bheachd gu robh e na bu choireach. B’ fheudar do Bholìvar an dùthaich fhàgail a-rithist. Bha an Rìgh Fernando VII air ais os cionn an riaghaltais thall anns an Spàinn is Napoléon an greim ann an [[Elba]].<ref>[http://www.biografiasyvidas.com/biografia/f/fernando_vii.htm Biografías y Vidas]</ref><ref>[http://www.history.com/this-day-in-history/napoleon-exiled-to-elba History.com]</ref> Le sin, chuir an Rìgh arm mòr air dòigh is chaidh na feachdan sin do dh’Aimearaga, far an do chuir iad ruaig air na reubaltaich.<ref>[http://www.efemeridesvenezolanas.com/html/boves.htm Efemeridades Venezolanas]</ref>
 
== Air Fògradh ==
Ràinig Bolívar [[Iaimeuca]] ann an [[1815]]. Sgrìobh e litir fosgailte is e ag iarraidh air an t-saoghal gu lèir gum beireadh taic dha na reubaltaich. Cha d’fhuair e taic ach bho [[Haiti]], poblachd bheag dhe seann thràillean. Chuir ceann-suidhe, [[Alexandre Pétion]] na dùthcha fàilte chridheil orrasan is taic airgid na lùib. Le sin, b’ urrainn dha na reubaltaich an iomairt aca a thoisich a-rithist. ‘S e Pétion fhèin a dhearbh do Bholívar gum bu choirchòir dha saorsa a thoirt dha na tràillean air feadh [[Aimearaga a Deas]]. Thug e ionnsaigh air A’ Bheiniseala a-rithist ann an [[1816]]. B’ urrainn dha an t-[[Eilean]] Margarita a ghlacadh, is corra bailtean air oirthir [[An Roinn Charaibeach]] cuideachd. A’ dh’aindeoin sin chaill e an iomairt is thill e gu Haiti, fiù’sfiù ’s gun do shaoraich na tràillean a dh’aontaich iad an t-arm aige.
 
== PearuPearù ==
Ràinig e [[PearuPearù]] air a’ chiad latha dhen [[An t-Sultain|Shultain]] [[1823]]. Chuir an riaghaltas e os cionn na feachdan aca is nochd iomairt chruaidh an aghaidh Arm Righ na Spàinne. B’ fheudar dha na feachdan sin a’ sabaid shuas eadar na [[Beanntan na h-Andes]] agus ann an ceann a deas na dùthcha. Chaidh an ceann-suidhe Tagle a chur às an dreuchd agus thug an riaghaltas an dreuchd gu Bolívar. Leasaich e an t-arm is dh’aontaich e ne feachdan aige. Leis na h-atharrachaidhean sin, b’ urrainn dha na Pearuanaich an iomairt a bhuannachadh is cuir iad crìoch air buaidh na Spàinne anns an dùthaich aca air an 6mh latha dhen [[An Dùbhlachd|Dhùbhlachd]] [[1824]].
 
== Iomraidhean ==
Line 56 ⟶ 34:
 
{{DEFAULTSORT:Bolivar, Simon}}
[[Roinn-seòrsa:ADaoine às a' Bheiniseala]]
[[Roinn-seòrsa:Aimearaga a Deas]]
[[Roinn-seòrsa:Boilibhia]]
[[Roinn-seòrsa:Coloimbia]]
[[Roinn-seòrsa:Daoine]]
[[Roinn-seòrsa:Eachdraidh]]
[[Roinn-seòrsa:Pearù]]