|
[[File:2004-tsunami.jpg|thumb|right|An tsunami gun do thachair an 2004 'san [[Dùthaich nan Tàidh]]. Is urrainn dhan dh'uisge na tuinne a bhith air fhaicinn air na craobhan-phailm sa' chùlaibh.]]
'''Tsunami''' (no '''tonn-tuile''' no '''tonn-taomaidh'''), 'S e sreath de [[tonn]]an a' [[cuan|chuain]] gun gluais glè luath air adhbharachadh le [[crith-thalmhainntalmhainn|crithean-thalmhainntalmhainn]] cumhachdach, spreadhaidhean cumhachachach nam [[Beinn-theine|beinntean-teine]], no [[maoim-talmhainn|maoimean-talmhainn]] a tha ann an '''tsunami''' (no '''tonn-tuile'''). Tha [[tonn-fhad]] glè fhada aig tsunamina tsunamian; faodaidh eiad a bhith ceudan de [[cilemeatair]] a dh'fhaidfhad. Mar as àbhaist, tòisichidh tsunamitsunamian gu h-obann. Tha na tuinn a ' siubhal aig [[astar]] mòr air feadh an cuan le call glè bheag [[lùths|lùiths]] glè bheag. Faodaidh iad [[gainmheach]] a thoirt air falbh às na [[gainmheachtràigh]] asean, na [[tràighcraobh]]ean,an a sgrios na, [[craobhcarbad]]an, a tilgeilthilgeil is slaodadha shlaodadh, [[carbadtaigh]]an,ean a [[mhill]]eadh [[taigh]]ean agus fiù' s a sgrios [[baile|bailtean]] iomlana a sgrios. Faodar tsunami bhith cuideachd air adhbhrachadh le beum o [[salachar-rionnag]].
Gu tric, tarraingidh an sàl air ais bhon oirthir leth na h-ùine na tuinne mus ruigidh an tonn a 'faighinn a' chosta. Ma tha an caisead a 'chosta eu-domhainn, faodaidh an t-uisgesàl a tharraing air ais fad ceudan de mheatairean mus thig a' chiad tonn. Fuirichidh daoine gu tric aig a' chladach mur eil fios aca air a 'chunnart.
Chan urrainn tsunami a bhith air casg. Ach, tha ann dòighean a chuideachadh a chur stad stad air bàsan bho tsunami. Bheir riantan-rabhaidh eadar-nàiseanta agus roinneil rabhaidhean a-mach, gu h-àraidh airson [[An Cuan Sèimh|a' Chuan Sèimh]], mus ruig tonnan mòra a' chladach. A chionn 's gur urrainn dhan chrith-talmhainn a bhith air faireachdainn a dh'adhbhraich an tsunami mus ruig an tonn a' chladach, 's urrainn rabhadh a bhith air thoirt ri daoine a dhol ri àiteigin sàbhailte.
Tha [[A' 'chrith-thalmhainntalmhainn agus an tsunami a' Chuan Innseanach de 2004|an tsunami as marbhtaiche]] air a' chlàr an tsunami a bha air 26 Dùbhlachd 2004. Chaidh a h-adhbhrachadh leis a' chrith-thalmhainntalmhainn. Chaidh a ràdh gu bheil meudachd 9.3 aig a' chrith-thalmhainntalmhainn air a' [[sgèile mheudachd Moment]]. Bha e stèidhichte anns a 'chuan dlùth ris an oirthir [[Sumatra]], [[Indonesia]]. Thairis air 225.000 daoine, a 'chuid as motha air na cladaichean a' Chuan Innseanach, a chaochail bhon mhòr-thubaist seo. Ghluais na tuinn mhòra an tsunami gu math luath. Bha ceudan de mhìltean de dhaoine ann an Indonesia, [[Sri Lanca]], [[Dùthaich nan Tàidh]], [[Na h-Innsean]], [[Somalia]], agus dùthchannan eile, air mharbhadh no leònta leis.
{{Tsunami}}
[[Category:Crithean-thalmhainntalmhainn]]
[[Category:Tsunami| ]]
|
