|
Tha an '''Lord of the Rings''' ('''Tighearna nam Fàinnean''') 'na leabhar (no leabhraichean) ainmeil a sgrìobh J.R.R. Tolkien. Gu tric tha e air a thaghadh mar an leabhar is fhearrfheàrr a chaidh a sgrìobhadh a-riamh. Chaidh sreath de thrì film a dheanamhdhèanamh mu na leabhraichean. Tha '''''Lord of the Rings''''' 'na [[sgeul-ghuailneis|dàn mòr]] [[sgeul-ghuailneis]] le [[J. R. R. Tolkien]], iarsmadh ri obair nas tràithe, ''[[The Hobbit]]''. Chaidh fhoillseachadh ann an trì leabhar às [[1954]] ri [[1955]]. Tha dà ceartachadh ann am filmean air dhèanamh, an cuid nas ainmeile a bhith an lìn de trì film [[Peadar Jackson|Pheadair Jackson]] fuasgailte às [[2001]] ri [[2003]].
Airson tuilleadh eòlas air a' [[chruinne-cè sgeulach|cruinne-cè sgeulach]] a bheil an sgeul a' tachairt, a' ghabhail a-staigh clàran nam caractar agus suidheachaidhean, seallaibh [[Meadhan-thalmhainn]].
Tha 'n t-ainm na sgeòil bunaichte às an Dorcha Tighearna [[Sauron]] às a' [[Mordor|Mhordor]], an prìomh-nàthair na h-oibre, a chruthaich an Riaghailt Fàinne a cheannsachadh na naoi Fàinne Chumhachd deug, agus mar sin tha e 'na "Thighearna nam Fàinne" a bheil an t-ainm a' chur iomradh air. Bha Sauron, mar sin, 'na shearbhanta de Dorcha Tighearna an t-àma nas tràithe, [[Morgoth]] (Melkor), a bheil faicsinneach anns ''[[An Silmarillion]]'' le Tolkien, an eachdraigheachdraidh a' Mheadhan-thalmhainn.
== Leabhraichean agus mac-leabraichean ==
Cha do chuir Tolkien roimh a sgrìobhadh iarsmadh ris ''[[An Hàbad]]'', agus sgrìobh obraichean eile 'n àite, a' gabhail a-staigh ''[[An Silmarillion]]'' ri obair mòr. Sgrìobh e cuideachd iomadh sgeulan-chloinne, a' gabhail a-staigh ''[[Roverandom]]'' agus ''[[Tuathanach Giles na Ham]]'' ri foillseachadh.
Bha miann domhainn aige 'sgrìobhadh [[Miotas-eòlas|Eòlas-ur-sgeulachd]] ris an Sasann, gu h-àraidh 'n dèidh do fhulang uamhasach fad an [[Cogadh Mòr]], far chunnaic e mòran na t-Sasainn a ghràdhaich e 'caochladh agus dh'fhàs e fiosrach mun olc mòr 'san saoghal. Mar sin a thuigsinn a sgrìobhaidhean feumaidh sinn fiosrach a bhith mar a tha Tolkien an sgoilear a' stiùireadh Tolkien an t-ùghdar. Thig am follais a sgrìobhadh an t-eòlas-uirsgeul seo ri cànanaiche an t-Ath nan Damh eòlach gu math leis an Litreachas [[Na Linntean Meadhanach|Meadhan-aoiseach]] na [[An Roinn Eòrpa|Roinne Eòrpa]] mu Thuath 'gabhail a-staigh na obrachanobraichean uirsgeulach mòra mar an [[Sgeulachd Hervarar]], an [[Sgeulachd Völsunga]], an [[Beowulf]] cumhachdach cho math ris na sgrìobhaidhean Seann-Lochlannais, Sean agus Meadhanach-Beurla. Bha e brosnaichte cuideachd le obrachanobraichean neo-Gearmailteach mar an dàn mòr Fionnlainnis [[Kalevala]]. Air duine a chruth a chiad chànan aig an aois seachd, bha e air iomain le iarraidh a sgrìobhadh eòlas-uirsgeul air an Sasann air stiùireadh le a nochdadh 'gus ealantas nan dualchas seann seo. Bha 'n dìth air uirsgeul den t-seòrsa gu tric cuspair chòmhraidh 'na choinneamhan leis [[Na h-Inclingean]] (co-sgoilearan an t-Ath nan Damh, a bheil air thoirt dealbh air bhith ri Luchd-fionnsgeulach Crìosdaile, a bhiodh 'coinneachadh seachdaineach agus bhruidhinneadh mun uirsgeulan Innis Tìleach agus an sgrìobhaidhean fhèin neo-fhoillsichte). Dh'aontaich Tolkien le aon nan sgrìobhadair eile a' bhuidhne, [[C.S. Lewis]], a mura biodh ann uirsgeulan iomchaidhe air an Sasann mar sin dh'fheumamaid a sgrìobhadh an n-obrach fhèin. Tha 'n obrach Tholkien ciallaichte am bitheantas 'san dòigh seo.
Brosnaichte le fhoillsichaireanfhoillsichearan, thòisich e 'hàbadHàbad nuadh' 'san Dùbhlachd [[1937]]. An dèidh do iomadh thòiseachaidhean greòigichte, thàinig am follais an sgeul na h-Aon Fàinne a dh'aithghearr, agus dh'atharraich an leabhar às a bith [[iarsmadh]] dhan Hàbad, ri bhith, sa' chuspair, nas motha iarsmadh dhan ''[[An Silmarillion|Silmarillion]]'' neo-fhoillsichte. Ràinig an smuain a' chiad cheann-puist (''Cuirm Fad-Sùilichte'') cruthaichte gu h-iomlan, ged cha d'ràinig na h-adhbharan air chùl an dol a seallabh Bhilbo, agus a' chiall na Fàinne, còmhla ris an t-ainm ''An Tighearna nam Fàinnean'' gus an t-Earrach [[1938]]. Gu h-àrsaideach bha e 'rùnachadh a sgrìobhadh sgeul eile far chleachd Bilbo suas uile ionmhas agus bha 'rannsachadh air cuairt-dànachd eile a fhaotainn bàrrachdbarrachd; ge-tà chuimhnich e 'n Fàinne agus na cumhachdan gun robh aice agus shocraich a sgrìobhadh mu sin an àite. Thòisich e ga sgrìobhadh le Bilbo ris a' phrìomh-charactar ach shocraich e gun robh an sgeul ro-chudthromach a chleachdadh 'n Hàbadach beothail mar sin rannsaich Tolkien a chleachdadh cuideigin às an teaghlach Bhilbo. Smaoinich e mu cleachdadh 'n mac Bhilbo ach shìolraich seo beagan cheistean nach robh air fhreagairt 'san Hàbad timcheall far a bh' a bhean agus ciamerciamar a b' urrainn do Bilbo leigeil a mhac dhol a-steach dhan seòrsa chunnairt sin, mar sin dh'amhairc e ri fionnsgeul far a bha e 'n mach-bràthar an laoich a fhuair an nì na cumhachd, agus mar sin a-steach do beatha thàinig an Hàbad Frodo.
Bha sgrìobhadh mall seach an iaraidhiarraidh na th-iomlanachd Tholkien, agus bha air bhacadh gu tric le a dhleasnasan ri [[ceasachaidhean|neach-ceasnachaidh]], agus dleasnasan sgoilearach eile. (A dh'innse na fìrinn, bha 'n ciad ciallradh na ''[[An Hàbad|Hàbad]]'' sgrìobhte air duilleag fhalamh a dh'fhàg oileanach air pàipear-deuchainne gun robh Tolkien a' cur an òrdugh - "Ann an toll 'san tìr dh'fhuirich ann Hàbad"). Tha e 'nochdadh a dh'fhàg e 'n leabhar dham chuid-mhòir na bliadhna [[1943]] agus thòisich e i a-rithist 'san Ghiblean [[1944]]. Bha 'n oidhirp seo sgrìobhte ri leansgeul do [[Christopher Tolkien]] agus [[C.S. Lewis]] - bidh an duine sean air chur amhlaidheanamlaidhean nam caractar ri bha iad sgrìobhte fad bha e 'dèanamh dleasnas 'san [[Afraga]] 'san [[Feachd-Adhair Rìoghail]]. Rinn e brùth eile sa' bhliadhna [[1946]], agus dh'fhoillsich amhladh na làmh-sgrìobhainn do fhoillsichearan 'san [[1947]]. Bha 'n sgeul crìochnaichte gu buadhach an t-ath-bhliadhna, ach cha do chrìochnaich ath-sgrùdachadh mìrean nas muiche na t-obrach gus a' bhliadhna [[1949]].
Lean connsachadh le fhoillsichearan, [[Ailean & Unwin]], dhan leabhar a bhith air chur an tairgse ri [[HarperCollins|Collins]] 'san [[1950]]. Chuir e roimhe ''An Silmarillion'' (fhèin neo-sgrùdaichte gu mòr an uair sin) a bhith foillsichte còmhla ris ''An Tighearna nam Fàinnean'', ach cha robh A&U aindeònachaindeonach a dhèanamh seo. An dèidh do chur fios gu aig a' Chollins, chuir Milton Waldman an cèill am beachd gun robh ''deasachadh cabhagach a dhìth air Tighearna nam Fàinne'' fhèin, thagair e fa dheòidh a dh'fhoillsicheadh iad an leabhar sa' bhliadhna [[1952]]. Cha d'do rinn iad sin, agus mar sin liùg Tolkien ri Ailean agus Unwin, ag ràdh "Smaoinichinn gu sona 'n follseachadhfoillseachadh de rud sam bith na cungaidhe".
=== Foillseachadh ===
|
