An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Oilthigh an Rosario"

‘S e '''Oilthigh an Rosario''' ([[Spàinntis]]: ''Colegio Mayor de Nuestra Señora del Rosario'') fear dhe na oilthighean as cudromaiche ann an eachdraidh Choloimbia. Tha e suidhichte ann am [[Bogotá]]. ‘S e oilthigh prìobhaideach a th’annth' ann agus chaidh e a steidheachadhstèidheachadh ann an [[1653]].

Dhen bheachd iomadh luchd-ceuma uallach ‘s e "''Creathal na [[Poblachd]]''" a th’annth' ann, leis gur e an seo far an do chuir iad oidheamachan na neo-eiseimileachdeisimeileachd air ghleus agus tha a chuid oideachaidh air a bhith gu math cudromach gu beatha na dùthcha. Tha 28 [[Cinn-suidhe Choloimbia|cinn-suidhe]] na Poblachd air ceum a ghabhail an seo, a bharrachd air [[breitheamh|breitheamhan]], luchd-casaidean, àrd sheirbheisich na Stàite, oilthighich, ollamhan, luchd-[[lagh]]lagha ainmeil agus daonairean. Fhuair Oilthigh An Rosario duais airson sàr-mhathanas airson sia bliadhna. Chaidh an duais sin ga thoirt seachad le Ministrealachd an Fhoghlaim, tro ordughòrdugh 2567 dhe 30mh [[an t-Ògmhios]] [[2005]].

Chaidh an colaiste “Colegio Mayor de Nuestra Señora del Rosario” a steidheachadh ann an [[1653]] le cead bhon Rìgh Felipe IV agus an àrd-easbaig a' bhaile Santa Fe, am Bràthair bochd Cristóbal de Torres. An uair sin, chaidh e a chur an cèill, tro Cùmhnant Rìoghal dhe [[1768]] a rèitich Rìgh Carlos III, gur e fìor dheagh cholaiste a bh’annbh' ann aig an aon ìre leis na sia sàr-cholaistean na [[An Spàinn|Spàinne]]. Le sin, bheireadh an Rosario an tradisean oilthigheach an Oilthigh Salamanca air adhart ann an Aimearaga.

Tha iomadh thachartas inntinneach air a thacharthachair an seo tro eachdraidh an Rosario, feadhainn gu math ainmeil, is feadhainn eile neo-aithnichte:

‘S e an Rosario an oilthigh as sine na dùthcha, leis gur e a’ chiad oilthigh a dh’fhosgail na dorsan aige, ged e an treas a fhuair cead bho Chrùn na Spàinne airson a’ bhaile Santa fé. Tha na oilthigh a’ togail argumaid leis an [[Oilthigh Santo Tomás]] gus an onoir sin fhaighinn. Cha do dh’fhosgail Santo Tomàs anna dorsan aige dìreach nuair a fhuair e thug Cùmhnant Rìoghail airson a chuid obrach a thoiseachadhthòiseachadh air sàilleabh droch àigh. Dhen bheachd fheadhainn eile, ‘s e an [[Oilthigh Pàpanach Javeriana]], steidhichtestèidhichte leis na [[Comann Iosaid|Iosaidich]], an darnadàrna fear, ach ‘s e an [[Colaiste San Bartolomé]] an darnadàrna oilthigh, anns an dùthaich co-dhiù. Dh’fhosgail an oilthigh 71 bliadhna an a dhèidh.

Cha do chuir iad stad air na clasaichean a-riamh ach, ann an [[2008]], cho-dhùin iad a’ bhun sgoil agus an àrd sgoil a dhùnadh, agus le sin an cuid obrach a leasachadh anns an fhoghlaim oilthigheach a-mhàin. Fhuair an co-dhùnadh sin dubh chàineadh bhon a’ chomainn-sòisealta gu lèir. Chaidh Roinn an Lagh a thoirt air falbh chun an Oilthigh Nàiseanta Colombia ann an [[1889]], agus an uair sin cha robh an Rosario ach àrd sgoil. Chaill an Colaiste a chuid neo-eisimeileachd bho [[1885]] gu ruige [[1892]] agus bha e dìreach fon [[Oilthigh Nàiseanta Colombia]]. Chaidh Roinn an Lagh a steidheachadhstèidheachadh arithista-rithist Enann an [[1906]], tro chòrdadh leis na Riaghaltas aig ‘a' cheann-suidhe [[Rafael Reyes]]. Theagaisg [[José Celestino Mutis]] a’ chiad chlas matamataigs aige ann an Coloimbia, 13mh [[am Màrt]] [[1762]]. Bha e na ollamh aig an Rosario fad còig bliadhna, bho [[1762]] gu [[1767]], is e a’ teagasg matamataigs, nàdar-fheallsanachd agus saidheans nàdarra tro mheadhan anna [[Laideann]]. Nuair a bha làmh an iuchdairuachdair aig na Spàinntich a-rithist chaidh an oilthigh a thionndaidh gu bhith [[prìosan]], agus cha robh clasaichean ann. Chaidh curaidhean mar Pholicarpa Salavarrieta agus [[Francisco José de Caldas]] nam prìosanaich an seo.