An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Coinneach Odhar"

'S e [[fàidh]] a bha ann an Coinneach Odhar, Fiosaiche Bhrathainn.

Co-dhiù, chan eil e coltach gun deach a chliù càil na bu lugha am measg an t-sluaigh aig an àm, no an dèidh sin. Seach gun tàinig na sgeulachdan eile a tha againn mu Choinneach a-nuas tro na linntean le beul-aithris, bha cunnart ann gun deigheadh mòran a chur riutha. Feumar aideachadh cuideachd gu bheil mòran den fhàisneachd a tha air a h-ainmeachadh air Coinneach glè choltach ri fàisneachd TomasTòmas nan Rann, fiosaiche ainmeil eile a bhuineadh don Ghalldachd, agus a bha beò ri linn Rìgh [[Alasdair III]], mu thrì cheud bliadhna ro àm Choinnich.

Bhiodh na [[Gaidheil]] eudmhor mu chliù am fàidhefàidh fèin, agus is dòcha gun cuireadh iad facail le TomasTòmas ann am beul Choinnich.

Mar a thachair a thaobh a' Ghreugaich chliùitich sin, [[Homer]], chan eil fhios le cinnt càite an do rugadh Coinneach, ach b' e beachd a' mhòr-shluaigh gum b' e Baile na Cille ann an [[UigÙig]], Eilean [[Leòdhas|Leòdhais]] àite a bhreith. Bha iad a' creidsinn gun do rugadh e mun t-seachdamh linn deug, ach bhon phàipeir air an deachaidh bruidhinn mu- thràth tha fhios againn a-nis gun robh e beò còrr is ceud bliadhna roimhe sin.

Tha cuid eile ag ràdh gun do thuit e aon là ann an cadal trom, is e na laighe air cnoc, agus nuair a dhùisg e, dh'fhairich e a' chlach chruaidh fodha. Tha cuid eile ag ràdh gun robh e aon là a-muigh air a' mhonadh na aonar, agus gun tàinig e air a' chloich ann an nead fithich. Bha iad a' canntaincantainn gun do chaill e sealladh tè de a shùilean a' chiad uair a choimhead e tron chloich, agus gun robh e dall air an t-sùil sin riamh an dèidh sin.

Mheudaich cliù Choinnich mar fhiosaiche leis an fhàisneachd a rinn e mu cheannard Chlann Mhic Choinnich, Triathan ainmeil Chinn Tàilet-Sàile, aig an robh mar shuaicheantas Cabar an Fhèidh, agus a bha a' còmhnaidh ann an seann Chaisteal Bhrathainn.

Tha e coltach gun deach Coinneach agus Baintighearna Bhrathainn a-mach air a chèile an uair a labhair e mu a fear-pòsta agus 's math dh'fhaoidte mu a deidhinn fhèin, rudan nach bu mhath leatha a bhith cluinntinn. Bha fhios aice nach toireadh am marbh fianais, agus chuir i air gun robh e ri draoidheachd. Chaidh am fiosaiche a chur gu bàs ann am baraille teàrratearra, faisg air far a bheil an taigh-solais na sheasamh an-diugh air Rubha na Cananaich, an taobh an ear de Shiorrachd Rois.

"Tha mi a' faicinn", ars esan, "an t-Iarla SiòphortShìophort mu dheireadh a bhios ann an Caisteal aosta Bhrathainn. Cha bhith ArdÀrd-thriath Chinn Tàilet-Sàile ann tuilleadh na dhèidh, agus bithidh oighreachd Chinn Tàilet-Sàile nan àrd-bheann aig coigrich. Bithidh an Triath mu dheireadh bodhar, balbh. Bithidh ceathrar mhac aige, agus chì e an ceathrar roimhe san uaigh. Bithidh e na dhuine brònach truagh, agus fhios aige nach bidh duine a bhuineas dha a' tighinn às a dhèidh."

Ge b' e air bith cò a chur na briathran gruamach seo ri chèile, thàinig iad a-nuas thugainn tro iomadh linn, agus bha iad air bilean dhaoine fada mun tàinig air teaghlach aosmhor Chinn Tàilet-Sàile deuchainnean cho goirt. Bha sluagh ag ràdh gun robh iad sin glè choltach ris na rudan air an robh an fhàisneachd a' labhairt.

Anns a' bhliadhna 1815, an uair a chaochail an Triath mu dheireadh, ged bu duine-uasal e a bha ro- chliùiteach ann an seirbhis a' Chrùin, bha mòran de na thachair dha coltach ris an fhàisneachd.

Bha an Triath mu dheireadh a bh' ann an Cinn Tàilet-Sàile bodhar tro thinneas na òige, ach ged a bha e caran liotach, cha robh e balbh. Bha fios aig Sir Walter Scott air an fhàisneachd, agus an deireadh làithean an Triatha seo bha e a' faicinn mar a bha suidheachadh an teaghlaich agus briathran na fàisneachd a' tighinn ri chèile.

Na bitheadh e a' cur eagail oirbh ach aig a' cheart àm bithibh a' toirt urraim dha. Cha leig sibh a leas a bhith fo eagal anns an oidhche ma chluinneas sibh sgread na caillich-oidhche anns a' choille, no an uair a chì sibh an teine-dhealaindealain air seann mhaide daraich aig taobh an rathaid mhòir, no an dreag a' siubhal gu soilleir tron adhar.

Bha aithne aig an Ollamh [[Tormod MacLeòid]], Caraid nan Gaidheal, air an fhiosachd mu theaghlach Dhùn Bheagain, is e sin gun deigheadh Tormod nan Trì Tormod a mharbhadh ann an tubaist an uair a dheigheadh sealltainn air Bratach shìdhshìth Chloinn Leòid an uair mu dheireadh.

Bha an t-Ollamh còir air chuairt ann an Caisteal Dhùn Bheagain anns a' bhliadhna 1799. Thachair do ghobha Gallda a bhith ag obair mun Chaisteal, agus aon là dh'innis e don Ollamh gun robh a' chiste iarainn anns an robh a' bhratach air a glasadh gu bhith air a fosgladh. Bha Tormod an làthair aig àm fosgladh na ciste, agus an taobh a-staigh dhith bha bocsa fiodha den robh fàile ro- chùbhraidh. Am broinn a' bhocsa fhiodha bha a' bhratach iomraiteach na laighe, is i air a dèanamh den t-sìoda bu bhrèagha, agus obair-ghrèis ro- ghrinn air a chur oirre, le croisean de shnàth òr. Goirid an dèidh sin thàinig fios gun deachaidh an long-chogaidh air an robh Tormod Dhùn Bheagain na oifigear fodha, agus gun robh e air a chall.

Thug e iomradh air an adhartas a thigeadh air obair an lìghichelighiche ann a bhith leigheis euslainte. Thuirt e mu thobraichean Srath Pheofharain, "Thig an là an uair a bhios glas is iuchair air na h-uisgeachan searbha so, agus bithidh sluagh a' tighinn às gach àite gan òl."

Dh'innis e gum bitheadh bàtaichean a' seòladh bho cheann gu ceann de Ghleann Mòr na h-Alba. Chunnaic e an là a bhiodh glas is iuchair air Tom na h-IùbhraichIubhraich, agus tha fhios gu bheil an cnoc bòidheach sin a-nis na àite adhlacaidh ro- thlachmhor.

Tha iad a' creidsinn gun d' rinn e fàisneachd mu Bhlàr Chùil Lodair. "O, Dhruim- Athaisidh, tha mi a' faicinn latha air am bidh do raointean dearg le fuil uasal laoch nan gleann."

Faodaidh an seann bhocsa a bhith meirgeach agus granndagrànnda, ach dèanaibh greim air an t-seud na thaobh a-staigh. 'S dòcha, tro thìde, nach toir sibh feart air na seann sgeulachdan mar fhìrinn, ach na caillibh an comas sin tron cluinn sibh guthan Nàdair, a' tighinn le sanasan do bhur spiorad, agus trom faic sibh glòir nan speuran le iongnadh is le urram.

Biodh a' [[Gàidhlig|Ghàidhlig]] measail agaibh, agus bithibh an-còmhnaidh dìleas do chànain bhur sìnnsiresinnsire, ach aig an aon àm thoiribh an làn aire don Bheurla. Tron Ghàidhlig thèid agaibh air a' Bheurla a labhairt nas ceòlmhoire agus a tuigsinn nas fheàrr.