|
== Aonadan poiliteagachdpoilitigeach na h-Èireann==
Tha còig [[Cóigeimh na h-Éireann|coigeamhcòigeamh]] ann an [[EirinnÈirinn]], a bha trathtràth ann an eachdraidh na h-EireannÈireann nan coigcòig rioghachdanrìoghachdan fa-leth. Is iad [[An Ulaidh]], [[An MiMí]], [[An Leamhainn]], [[An Mumha]] agus [[An ConnachConnacht]]t. B' e an Mi an coigeamhcòigeamh as lugha agus tha i air a bhi na phàirt den Mhumha bho linn nan Normanach.
Nuair a dh'fhuair na Normanaich greim air EirinnÈirinn anns an 14mh linn, roinn iad an tìr eadar 32 siorramaichsiorramachd, agus ainmeachadh cuid shioraimshiorramachdan "[[Contae]]". Is e na contaeanconntaidhean sin a tha fhathast nan aonadan rianachd na dùthcha agus tha fèin-aithneachadh làidir aig muinntir gach chontae.
Eadar 1801 agus 1921 bha EirinnÈirinn na phàirt den [[Rìoghachd Aonaichte]]. Ged a chòrd an ReiteachadhRèiteachadh seo ri cuid EireannaichÈireannaich bha an cuid a bu mhotha na aghaidh. Dh'aontaich pàrlamaid na Breatuinn ri Fèinfèin-Riaghaladhriaghladh airson EireannÈireann ann an 1911. Bha fèin-riaghaladhriaghladh ri tòiseachadh ann an 1915 ach chuireadh bacadh air sin aig toiseach a' [[an Cogadh Mòr|Chogadh Mhòr]]. Aig a' cheann thall cha tàinig Fèin-Riaghaladhriaghladh idir ro 1921, nuair a stèidheachadh Saor-StaiteStàite na h-EireannÈireann as dèidh srìstrì armaichte.
Nuair a dh'aontaich an Riaghaltas BreatuinneachBhreatainn ri stèidhicheadh Saor-Stàite na h-EireannÈireann, bha cuid de na Ultaich calg direach-dìreach an aghaidh. Chaidh sgaradh air EirinnÈirinn agus dh'fhànfhan sia (a-mach a naoi) chontaeanconntaidhean Ultach anns an RioghachdRìoghachd Aonaichte. Dh'aobharaichadhbharaich an t-aontachadh fhèin sgaradh an taobh deas na tìre, agus mhilleadh ciad bliadhna na Saor-Staite le cogadh siobhalta fuilteachd a mhair 9 miosan.
Mhair Saor-StaiteStàite na h-EireannÈireann bho 1921 gu 1937. Fon aontachadh de 1921 bha an Saor-Staitstàit neo-eisimileacheisimeileach ach taobh a-staigh [[Commonwealth]] na Breatuinn agus chùm an CabhalachCabhlach RioghailRìoghail seilbh air port daingnichte aig Cobh faisg air Cathair Corcaigh anns a' Mhumha. Ann an 1937 dh'aontaich muinntir na h-EireannÈireann ri bun-steidhstèidh poblachd, agus choisinn EirinnÈirinn làn neo-eisimileaseisimeileachd.
Canar "Tuathscuairt na h-EireannÈireann" ri na Contaeanconntaidhean Ultach a tha fhadhastfhathast anns an RioghachdRìoghachd Aonaichte.
Is e Eire an t-ainm a tha air a' PhobalachdPhoblachd ach, tha a' Bheurla na darnadàrna cainnt oifigeil na h-EireannÈireann agus
anns a' Bheurla is e "Ireland" an t-ainm oifigeil air an dùthaich. Don bhrigh seo, uaireannan cluinnear luchd-poileataigs a' labhairt anns a' Bheurla mu deidhinn "The island of Ireland", a' ciallachadh EireannÈirinn gu leir.
== Poiliteags ann an Eire ==
=== Siostam RiaghalaidhRiaghlaidh ===
Tha 2 thaigh riaghalaidhriaghlaidh ainmichte an bun-reachd na h-EireannÈireann.
TheirearIs Te a tha anns an Dail an taigh ìochdar agus theirear Teachdaire Dàil (TD) ri gach ball den Dail. Tha gach TD a' riochdadhriochdachadh Contae ach tha corr is aon TD aig gach contaeconntaidh. Tha uimhir nan TD aig gach contaeconntaidh a reir-rèir meud sluagh a' chontae. Thèid an roghainn le siostam [[ bhótbhòt singilte so-iomcharachd]]. ▼Is e a tha anns an Dail an taigh iochdar agus .
Is e a tha anns an Oireachtas an Taigh Uachdar, tha gach ball taghta ach tha cuid de buill an oireachtas a' riochdadhriochdachadh roinnean sonraichtesònraichte de mhuinntir na h- EireannÈireann, mar eisimplireisimpleir, tha luchd-riochdaidh aig oil-thighean na h- EireannÈireann anns an oireachtas. ▼▲Theirear T Dail (TD) ri gach ball den Dail. Tha gach TD a' riochdadh Contae ach tha corr is aon TD aig gach contae. Tha uimhir nan TD aig gach contae a reir meud sluagh a' chontae. Thèid an roghainn le siostam [[bhót singilte so-iomcharachd]].
▲Is e a tha anns an Oireachtas an Taigh Uachdar, tha gach ball taghta ach tha cuid de buill an oireachtas a' riochdadh roinnean sonraichte de mhuinntir na h-Eireann, mar eisimplir, tha luchd-riochdaidh aig oil-thighean na h-Eireann anns an oireachtas.
=== PartaidheanPàrtaidhean PolitigeachPoilitigeach an Eire ===
Tha ceithir partaidheanpàrtaidhean poilitigeach le riochdairean ann am [[Poblachd na h-Èireann|DailDàil EireannÈireann]] anns an latha an diugh (2007). Is iad [[Fianna Fáil]], [[Fine Gael]] am [[PartaidhPàrtaidh LaborachLàborach]] agus [[Sinn Fein]].
Is e Fianna Fail agus Fine Gael an dà phartaidh as motha. SteidhicheadhStèidhicheadh an dà phartaidh seo rerè saoghal an saorSaor-staitstài agus tha teaghlachanteaghlaichean poilitigeach air nochdadh annta. Tha ballrachd de Fianna Fail agisagus Fine Gael, eadhan don ghinealach an diugh a' beanailt air taobh a thug na seann-phàrantan aig am a' chogaidh shiobhaltashìobhalta.
Tha am PartaidhPàrtaidh LaborachLàborach gu math lag an diugh (2007).
Tha Sinn FeinFéin na PartaidhPàrtaidh PobalanachdPoblachdach agus Sòisealach agus tha e an sàs ann an poiliteagspoilitigs gach taobh den chriochchrìoch eadar EirinnÈirinn agus na sia chontae.
[[Category:Poblachd na h-Èireann]]
| 