An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Reul-eòlas"

Content deleted Content added
b Robot: th:ดาราศาสตร์ is a featured article; cosmetic changes
No edit summary
Loidhne 3:
[[Faidhle:Edinburgh - Royal Observatory.jpg|thumb|right|250px|Amharclann Rìoghail, [[Dùn Eideann]]]]
Is e '''reul-eòlas''' (no '''speur-eòlas''' no '''reuladaireachd''') [[saidheans]] an [[stuth]]a anns
a' [[Cruinne-Cè|Chruinne-cè]] agus bithidh e a' rannsachadh an sgaoileidhsgaoilidh, an gluasad, nan coimeasgadh, nan staid agus an [[rothlas]] aige. Bithidh reul-eòlas a' mìneachadh tuiteamasan a thachras a-muigh a' Chruinne agus an [[àile]] aige. Bithidh reul-eòlaichean
a' sgrùdadh an tùs is rothlas aig cùisean anns an domhan, cho math ris na
buadhannan [[nàdar-Fheallsanachdsaidheans|fisiceachfiosaigeach]] is [[duileolachdceimigeachd|ceimiceach]]
aca.
 
Tha reul-eòlas a' dèiligeadh ri rudan thairis air tomhasan aibhseach, bho
[[planaid|phlanaidean]], gu còrasan-grèine ([[siostam- na- greine]]), suas gu [[Reul|reultan]], reul-bhagaidean, reul-chriosan (còmhlascòmhla ris an stuth eatarra) suas ris an domhan fhèin na iomlan.
 
 
Loidhne 15:
 
=== Reul-eòlas ===
A-rèir Richard Cox <ref>Richard A.V. Cox, ''BrighBrìgh nam Facal'' ISBN 0-903204-21-5</ref> 's e reul-eòlas
* an t-eòlas mu dheidhinn na grèine,
* na gealaich, nam planaidean, agus nan reultan.
Tha e cudthromach iomsgaradh soilleir a dhèanamh eadar reul-eòlas a tha na fheallsanachd-nàdair (saidheans), agus speuradaireachd. Tha mòran daoine ann nach tuig an difir eadar reul-eòlas agus speuradaireachd (fiosachd a-rèir suidheachadh nam planaidean agus nan reultan). Is fìor feallsanachd-nàdair (saidheans) an reul-eòlas (Beurla: ''astronomy''), ach is geaslanachd agus baoth-chreideamh an speuradaireachd (Beurla: ''astrology''). Is ann ro chumanta mì-thuigse mu dheidhinn an dà chuspair seo fhathast.
 
=== Speuradaireachd ===
A-rèir Richard Cox <ref>Richard A.V. Cox, ''Brigh nam Facal''.ISBN 0-903204-21-5</ref> ' s e speuradaireachd
* a’ rannsachadh mar a dh’fhaodadh
* buaidh a bhith aig planadainplanaidean agus
* reultan air ar beatha
 
[[Faidhle:Leabhar Reul-eolas.jpg|thumb|right|150px|Leabhar:''Reul-eòlas'']]
 
== Litreachas Reul Eolais-eòlais ==
 
Tha [[litreachas]] anns a’ Ghàidhlig mu dheidhinn reul-eòlais nas pailte na litricheas mu dheidhinn saidheans eile air bith. Is e leabhar feumail ''Reul-eòlas'' leis an Ollamh Pàdraig Moore, eadar-theangaichte le Iain Aonghas MacLeòid. <ref>Moore, Pàdraig, ''Reul-eòlas'', Eadar-theangaichte le Iain Aonghas MacLeòid, Foillseachair: John A. Macleod, Largs, Ayrshire, 1997.ISBN 0-9530874-0-9</ref>(Faic clàr-fiosrachaidh shìos.)
 
Ann an Àireamhan 174 agus 175 (1996), dh’fhoillsich GAIRM alt ''Reul-eòlas airson Luchd-'tòiseachaidh'' le Garbhan MacAoidh, còmhla ri foirlionadh: ''Clàr Briathran Reul-eòlais agus Eòlaidheachd.'' <ref>MacAoidh, Garbhan, ''Reul-eòlas air son luchd-tòiseachaidh'', ''GAIRM'' Àireamhan 174, 175, 1996.</ref>
Sgrìobh ùghdar ''Reul-eòlas airson Luchd-tòiseachaidh'': “Cha teidtèid agam air creidsinn nach robh ar sinnsearan eòlach air a’ mhòr-chuid de na reul-bhaid* as cudthromaiche, gu h-àraid nan robh iad a’ seòladh air an àrd-chuan. Ach a-rèir coltais cha do chuir iad ainmean air mòran dhiubh. Dh’aithnich iad An Grioglachan, An Crann-arain, Slighe Chlann Uisnich (a’ ghalacsaidh againne), ach glè bheag eile. B’aithneB’ aithne dhaibh Reul na maide agus Reul an fheasgair (Bheunus no planaid eile nuair a dh’èireas i roimhn ghrèin,agus an dèidh laighe na grèine), ach gu cinnteach cha b’urrainnb’ urrainn daibh na planaidean eugsamhail eadar-dhealachadh. Co-dhiù cha robh iad comasach air na planaidean as fhaide ás fhaicinn. A bharrachd air na reultan, dh’aithnicheadh iad na dreugan a thuiteadh air uairibh on speur, ged nach robh fios aca dè an nadur”nàdur”.
 
Sa bhliadhna 1857 dh’fhoillsich ministear AipineachApainneach dom b’ainmb’ ainm Duncan MacnairMacNair Connell leabhar Gàidhlig fon tiotal Beurla [http://www.smo.uhi.ac.uk/gaidhlig/leabhraichean/Gaelic_Astronomy/ Gaelic Astronomy].
 
An 1872-1873 fhoillsich an iris-leabhar ainmeil "AN GAIDHEAL" sreath de deich aistean "AIR CRUINN-CHORPAIBH SOILLSEACH NAN SPEUR" leis an t-Urramach Alasdair Mac Griogair a sgriobh fon ainm phinn "SGIATHANACH". <ref>AN GAIDHEAL: Leabhar I aireamhàireamh 9 (Ceud MiosMhìos A' Gheamhraidh 1872)- Leabhar II AireamhÀireamh 18 (Ceud MiosMhìos An Fhogharaidh 1873)</ref>
 
Tha [http://www.ucc.ie/celt/online/G600030/ Irish Astronomical Tract] sa Ghàidhlig ann bhon 14mh linn.
Loidhne 61:
Antares - [[Sgleodhag]]
 
Arcturus & Spica - [[Siarag]] 7 [[Searag]]
 
Bellatrix & Kappa Orionis - [[Fadag Ard]] 7 [[Fadag Iosal]]
 
Betelgeuse - [[Spor Dearg]]
 
Castor & Pollux - [[Gaolag]] 7 [[Gradhag]]
 
Deneb & Altair - [[Leisgeag Àrd]] 7 [[Leisgeag Iosal]]
 
Hercules - Ceilteach ([[Iorcall]])