|
Tha '''Sìdhe''' ([[Aibidil Eadar-nàiseanta Fogharach|AEF]] {{IPA|[ʃiː]}}, [[Gaeilge]] nuadh: ''sí''; [[Gàidhlig]]: ''sìth'') 'na facal na Gaeilge 's na GàidhligeGàidhlig a' cur iomradh air na tolman an talmhainn gun robh air smaoineachadh a bhith dachaigh ri sluagh os-nàdarra co-cheangailte ris na [[sìthiche]]an nan dualchas eile, 'gus nas anmhoicheanmoiche ris na luchd-àiteachaidh seo fhèin. Tha na SídheSìthichean (no Sìth) air chreidsinn gu h-eugsamhail a bhith [[adhradh nan sinnsearan|na sinnsearan]], na spioradan an nàdair, no na [[clàr nan diathan Ceilteach|ban-diathan 's na diathan]] fhèin.
Chì mòran daoine na SìdheSìthichean cho tionndaidhean nas anmhoicheanmoiche, litreachaile an [[Tuatha Dè Danann]]. Ann an [[beul-aithris]] agus cleachdadh, tha gu tric na SìdheSìthichean air dhèanamh ciùin le tiodhlacan, agus tha cùram air ghabhail a sheachnachsheachnadh a' cur fearg orra. Tha iad air bhruidhinn air gu tric le bogachaidhean-brìgh mar "Na Nàbaidhean Matha", "An Sluagh Maiseach", "Na h-Uaislean", no gu soirbh "An Sluagh", 'san dòchas gun smaoinicheadh daoine daonna dhiubh cho caomh, bhitheadh iad na b' dualaiche a bhith caomh.
'S e "bean nan Sìdhe" a tha a' bhrìgh an facail "[[bean-shìdh]]", ge-tà sa' Bheurla tha an facal air thighinn dham bhrìgh shònraichte mnà os-nàdarra na h-[[EireannÈireann|EirinnÈirinn]] gum cuir an cèill bàs tighinn le am caoineadh. 'S e a' ''[[bean nighe|Bhean Nighe]]'' a th' a samhail 'san [[eòlas-ur-sgeulachd na h-Alba]] - a' bhean a tha air fhaicinn a' nighe an t-aodach no armachd f(h)uileach an duine a tha an dàn ri bàs. Tha ainmean cumanta "''[[leannan sìdh]]''"; an [[cat sìdh]]; agus an [[cù sìdh]]. Tha an "[[sluagh (sìdh)|sluagh sìdh]]" air uairibh air nochdadh ann am beul-aithris EireannachÈireannach agus Albannach cho spioradan air sgèithe nàdair mì-thlachdmhor, agus 's dòcha na mairbh mallaichte, olc, no luaimneach.
Tha air uairibh na SìdheSìthichean air fhaicinn cho luchd-dìona garga an àiteachan-còmhnaidh - co-dhiù gum bi e cnoc shìdh, fàinne shìdh, craobh shònraichte (gu tric [[sgitheach]]), no 's mathaid [[loch]] no [[coille]] shònraichte. Tha [[cruinne eile|an Cruinne Eile]] Ceilteach air fhaicinn cho nas dlùithe ris na h-àmannanamannan nam beul an là 's na h-oidhche, mar sin 'seo àm sònraichte dhan sluagh Sìdhe, cho tha roinn nam fèilltean mar an [[samhainnSamhainn|Oidhche Shamhna]] agus an [[Fèill Eòin|Fhèill Eòin]]. Am bitheantas, 's an dealbh air thoirt nan duine Sìdh annasach àlainn, ged 's urrainn dhaibh oillteil a bhith.
<!-- In one legend, the a woman of the sídhe kissed one of [[Niall of the Nine Hostages]]' sons on the right side of the nose and left a small mark or sídhe mark there. Marks can be left in a variety of locations. The mark often passes down from father to son through lineage randomly. It is legend in some regions of Ireland that if the sídhe approves of her child or grandchild, the mother will pass the mark and she will be, in a way, that child's mother. This can sometimes create some contention between a wife and her husband as the sídhe mark is believed to be passed patrilineally, that is, the mother's father cannot give a mark to the mother's child.{{fact}} -->
Bheir roinn nan freumhan dealbh air na Sìdhe cho an fuigheall na Tuatha Dè [[Danu|Danann]]"), a dh'fhàg EireannÈirinn a dh'fhuireach sa' Chruinne eile an dèidh an ruaig leis na [[Mileseanaich (EireannachÈireannach)|Mileseanaich]]. A-rèir ris an ''[[Lebor Gabála Érenn]]'', bha an Tuatha Dé Danann (cuideachd na "Daoine Sìdhe"), air ghabhail air ann am blàr leis na mic bhàsmhora [[Míl Espáine|Mhíl Espáine]]. Cho cuid nan rèiteachdan na ruaige, dh'aontaich an Tuatha Dé Danann a dh'fhuireach fon talamh anns na ''síde'' (aonar ''síd''), na cnocan no tolman a tha a' comharradh an tìr na h-EirinnÈireann. Bha gach ceannard nam cinnidhean na Tuatha De DanaanDannan air thoirt aon tolm. Na b' anmhoicheanmoiche, oir snìomha na brìghe, dh'fhàs araon na tolman agus na luchd os-nàdarra àitheanta ris an fhacal cheudna: ''síd'', 's an uair sin fad an atharrachaidh na cànain tro na linntean, ''sídhe'', ''sìth'' agus ''sí''.
== Dualchas mòr-chòrdte nuadh ==
* [[Changeling: The Dreaming]] (Tàcharan: Am Bruadar). Anns an lìn seo nam cluichean riochdachadh agus ùr-sgeulachd bhon foillsichear [[White Wolf, Inc.]], 's e cinneadh uasal nan tàcharain agus sìthichean a th' anns na Sìdhe. Ged tha e air tharrang le beul-aithris agus eòlas-ùr-sgeulachd, tha na cruithearan cuideachd cead cruthachail trom; mar sin chan eil na riochdachaidhean na h-ùr-sgeulachd seo air chluinntinn cho freumhan cearta a bhith.
* [[Ealdwood stories]] le [[C. J. Cherryh]]. Mar os cionn, tha seo fionnsgeulachdanfionn-sgeulachdan gun nochd na Daoine SìdheSìthe cho caractaran.
* Nochd eadar-sgeul an [[Torchwood]] (that first aired in November 2006) taibhsean neartmhora na tìre gu bheil 'nam co-luchd ris na SìdheSìthe, iomradh air thoirt orra ri "Bunbhasaich".
== Seallaibh cuideachcuideachd ==
* [[Daoine maitemaithe]]
* [[Marcachd sìth]]
* [[cruinne eile|An Cruinne Eile]]
* [[Sròn an t-SìtheinnSìthein]]
== Iomraidhean ==
| 