Tha '''bean-shìdh''' no '''bean shìth''' 'na [[sìthiche|creutair]] 'san beul-aithris [[Èirinn|na h-EirinnÉireann]], am facal a bhith bunaichte bhon [[Gaeilge Shean|Ghaeilge Shean]] ''ben síde'', [[Gaeilge]] ''bean sídhe'' no ''bean sí'' (''[[bean]]'' agus ''[[sìdhe]]'' a bhith 'nan ''tuiseal ginideach''). Tha na sìdh bunaichte bho [[dia]]than Ghàidhealach [[Crìosdaidheachd|ro-Chrìosdaidheach]].
Nuair bhàsaich buill nan comann mòr nan Gaeil (an Clann uí Gráda, an Clann uí Néill, an Clann uí Bríain, an Clann uí Conchobhar, agus an Clann mhic Caomhánach), sheinneadh bean-shìdh ''caoineadh'' dualchasach an dèidh dham bhàs. Gu dualchasach, bha bean-shìdh mhòr aig roinn nan teaghlachanteaghlaichean mòra nan Gaeil comannaichte riutha, a dhèanadh teachd an làthair a sheinn an caoineadh seo an dèidh bàs 'san teaghlach. InnisidhInnsidh na sgeulan mar a faodaidh (nuair bhàsaich ball an teaghlaich fada air falabhfalbh) an teachd an làthair no, ann an roinn nan sgeulan, an fuaim na mnà-sìdhe a' chiad for am bàis a bhith.
Nuair bha na beul-aitriseanaithrise eaareadar-theangaichte a-steach dham Bheurla, bha sònrachadh eadar na mnàthan-shìdh agus na sìthichean eile air chur an aithne nach eil a' nochdadh a mhaireann 'sna sgeulan tùsaile 'nan dealbhan ([[Gaeilge]] no [[Gàidhlig]]) tùsaile. Gu coltach, dh'fhàs an caoineadh an tiodhlacaidh ràn brònach le a th' am bàs air chur an cèill. 'Sna sgeulan seo, thàinig a' cluinntinn an caoineadh na mnà-shìdh a chur air manadh air bàs 'san teaghlach agus comharraichidh a' faicinn a' bhean-shìdh an bàs neach fhèin.
Tha lèineagan geala gu tric mu mnathan-sìdhe agus tha gruag fhada bhàn aca gu tric, mar a sguabaidh iad le cìr an airgid, mion-fhiosrachadh a chuir an sgoilear, Patricia Lysaght, às leth ri breisleach le ur-sgeulachdan dùthchaile nam [[maighdean-mhara]]. Riochdaich sgeulan eile iad ann an lèineagan uaine no dubh le bratan-falaich liath.
