|
[[Image:BookDeerLukeFol029v.jpg|thumb|200px|Air folio 29v tha dealbh den t-soisgeulaiche Lucas.]]
’S e leabhar shoisgeul sa Laidinn bho 10mh Linn a tha ann an '''''Leabhar Dhèir''''' (Leabharlann Oilthigh Chambridge, MS. Ii.6.32) ach chaidh a chur ris anns an 12mh Linn ann an LadainnLaideann, Seann-Ghaeilge agus Gàidhlig na h-Albann. Tha e ainmeil air sgàth ’s gur e seo an sgrìobhadh as sinne ann an Gàidhlig bho Albainn.
Chan eil e cinnteach cà an deach an leabhar a sgrìobhadh an toiseach, ach tha e reusanta creidsinn gun robh an làmhsgrìobhainnlàmh-sgrìobhainn aig Dèir ann an [[Siorrachd Obar Dheathain]] nuair a chaidh na sgrìobhaidhean-imilliomaill a chur ris. Is dòcha gur e an làmhsgrìobhainnlàmh-sgrìobhainn is sinne a mhaireas againn bho Albainn (ach faic ''[[Leabhar Cheananannais]]''). Tha e airidh gun deach a sgrìobhadh ann an sgìre a thathar a-nis a’ cunntadh a bhihbhith taobh a-muigh na [[Gàidhealtachd]]. Tha an làmhsgrìobhainnlàmh-sgrìobhainn den ghnè ''Irish pocket Gospel Books'', a chaidh an dèanamh airson cleachdadh prìobhaideach seachas sheirbheisean eaglaise. Ged is iad làmhsgrìobhainneanlàmh-sgrìobhainnean Éireannacha a tha sna na làmhsgrìobhainneanlàmh-sgrìobhainnean gu léir as fhaisge air, tha a’ mhórchuid de sgoilearan den bheachd gun deach a dhèanamh ann an Albainn. Tha 86 duilleagan sa leabhar, agus meudachd 54 mm × 107 mm. Tha e sgrìobhte air meamrammeamran le inc dhonn, agus tha ceanglachadhceangladh agus cuibhreachadh ùr-nòsach air.
Tha ''Leabhar Dhèir'' air a bhith ann an seilbh [[Leabharlann Oilthigh Chambridge]] bho 1715, nuair a chaidh leabharlann John Moore, Bishop of Ely a thiolacadh gu [[OllthighOilthigh Chambridge]] leis an Rìgh Deòrsa I..<ref name="bookofdeer.co.uk">http://bookofdeer.co.uk/the-book-of-deer/</ref>
==An teacsa==
Anns an teacsa sa Laidinn tha ''[[Soisgeul Eòin]]'' uile gu léir, codaichean de shoisgeulan ''[[Soisgeul Mhata|Mhata]]'', ''[[Soisgeul Mharcais|Mharcais]]'' andagus ''[[Soisgeul Lucais|Lucais]]'', cuid den òrdugh airson tadhal air euslainteach, agus de ''[[Creud nan Abstol|Chreud nan Abstol]]''. Tha e a’ crìochnachadh le abairt phearsanta bhon sgrìobhaiche san t-Seann-Ghaeilge. Tha teacsa nan Soisgeulan stéidhte air an ''[[Vulgate]]'' ach tha rudan àiridhàraidh ann a bhuinneasbhuineas gu sònraichte ri na ''Irish Gospel books''. Tha iad uile sgrìobhte sa stoidhle ''Irish minuscule'', le aon sgrìobhaiche a-mhàin a réir coltais. Ged a tha an teacsa agus an stoidhle sgrìobhaidh ag deimhneachadh gu bheil e den gnéghnè ''Irish Pocket Gospel'', tha beachd aig sgoilearan gur ann an Albainn a chaidh a sgrìobhadh.
[[Image:BookDeerMattCh1vv18 21Fol05r.jpg|thumb|left|200px|Air folio 5r tha [[Soisgeul Mhata]] 1:18 gu 1:21. Seall am measgadh-litreach Chi Rho a tha san oisein thuasshuas air an taobh chlì. ’S e sgrìobhadh sa Ghàidhlig a tha san imealliomall.]]
There are seven [[Scottish Gaelic]] texts written in blank spaces surrounding the main items. These [[marginalia]] include an account of the founding of the [[monastery]] at Deer by St [[Columba]] and St [[Drostan]], records of five land grants to the monastery, and a record of an immunity from payment of certain dues granted to the monastery. There is also a copy of a Latin deed granted to the monastery by [[David I of Scotland]] protecting the monastery from "all lay service and improper exaction." The Gaelic texts were written by as many as five different hands. These represent the earliest surviving use of Gaelic in Scotland and are important for the light they shed on the development of Gaelic in Scotland.
==Am maiseachadh==
Is léir gun deach deagh smaoineachadh a dhèanamh ro làimh air an sgeuma maiseachain, oir tha siostam coileanta ann. Tha ceithir coltasan làn-duilleige ann de na soisgeulaichean. Tha gach fear dhiubh mu choinneimh duilleag de theacsa air a bheil oir de mhaiseachadh fighte ceilteach. Tha an leabhar a’ tòiseachadh le meanbh-choltas làn-duilleige den cheithrearcheathrar shoisgeulaichean. Agus tha e a’ dùnadh le dà thaobh-duilleige an aghaidh a chéile, gach fear dhiubhsan cuideachd le meanbh-choltas làn-duilleige de na soisgeulaichean. Tha an teacsa mu dheireadh de ''Eòin'' a’ crìochnachadh le meanbh-choltas leth-dhuilleige de dhithis fhirinneachfhireannach. Tha tùs-litrichean beaga maisithe air feadh an teacsa. Tha deich duilleagan ann cuideachd, iad uile san dàrna leth den leabhair, anns a bheil dealbhan de dh’fhireannaich, de bheathaichean, no sgrochlaidhean sìmplidh.
==Có às ’s a thàinig e?==
Tha ainm an leabhair a’ tighinn bhon mhainistir ann an Dèir air a bheil luaidh san teacsa agus anns a’ Chairt Laideann aig Rìgh Daibhidh I. Gu mì-fhortanach, cha do dh’fhàg a’ choimhearsnachd seo rian eile againn gun robh i ann, ged a chaidh mainistir Cistercianach a stéidheachadh faisg air an àitàite sa bhliadhna 1219, aig an robh seilbh air cuid de na talamhan air a bheil trachd san teacsa Gàidhlig. Thàinig e gu Leabharlann Oilthigh Chambridge sa bhliadhna 1715 nuair a cheannaich an Rìgh Deòrsa I an cruinneachadh a bha aig John Moore, Easbaig Ely, agus gun do thiodhlaic e dhan Oilthigh e. Roimhe sin, tha e coltach gun robh seilbh air aig Thomas Gale, prìomh mhaighstir Sgoil Naomh Pòl ann an Lunnainn.<ref name="bookofdeer.co.uk"/> Chan eil fios ciamar a thàinig an leabhar gu bhith ann an Sasainn, ach tha amhrasamharas aig cuid gun deach a chreach sna [[Cogaidhean Saoirse na h-Albann]] eadar deireadh an 13mh Linn agus toiseach an 14mh Linn.
==Tùsan fiosrachaidh==
| 