An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Basgais"

}}

 

 

'S e '''Basgais''' (Basgais: '''Euskara''' [[IPA]]: [eus̺kaɾa]) cànan nam [[Basgach]] a tha a' fuireach ann an [[Dùthaich nam Basgach (mòr-roinn)|Dùthaich nam Basgach]], ceàrnaidh eadar ear-thuath na [[An Spàinn|Spàinne]] is iar-dheas na [[An Fhraing|Frainge]]. Tha i aig 25.7% dhe na Basgaich anns na roinnean-dùthcha air fad (665,800 a-mach à 2,589,600).<ref name=IVInkesta>''IV. Inkesta Soziolinguistikoa'' Gobierno Vasco, Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco 2008, ISBN 978-84-457-2775-1</ref> Tha 614,000 dhiubh a' fuireach air taobh na Spàinne de Dhùthaich nam Basgach is càch 51,800 air taobh na Frainge.<ref name=IVInkesta/>

'S e ''Euskara'' ainm oifigeach a' chànain (le grunn ainmean eile sna dual-chainntean eadar ''Euskuara, Eüskara, Uskara, Auskera, Üskaa'' is feadhainn eile mar sin). Tha dhà no trì teòraigean seasmhach ann an-diugh mu fhreumh an ainm.

 

Chaidh grunn bhonn a lorg on 1d is 2na linn AC ann an taobh a tuath na Spàinne air a bheil an t-ainm ''barscunes'' sgrìobhte ann an [[aibidil Ìbeireach]] ann an sgìre faisg air [[Iruña]] far an robh na ''Vascones'' a' fuireach san linn sin. Tha cuid ag argamaid gu bheil ceangal eadar am facal ''barscunes'' agus ''Vascones'' nan Ròmanach.

 

 

== Làithreachd a' chànain ==

 

Chrìon àireamh nan sgìrean far a bheilear a' bruidhinn Basgais thairis air na linntean agus tha e nas lugha na meud na dùthcha ris an can na Basgaich [[Euskal Herria]] no "Dùthaich na Basgaise". Tha gu h-àraid ainmean-àite a' sealltainn dhuinn gun robh an roinn far an robhar ga bruidhinn fada na bu mhotha roimhe, gu h-àraid air taobh an ear nam [[Na Beanntan Pirineitheach|Beanntan Pirineitheach]]. Mar eiseimpleir, tha ainm [[Gleann Aran]], àite ann an [[Catalunia]] far a bheilear a' bruidhinn [[Gasgonais]] an-diugh, stèidhichte air facal Basgais ''haran'' "gleann".

 

 

=== Inbhe oifigeach ===

'S Laideann, Spàinnis agus an Fhrangais na cànan aig an robh inbhe oifigeach gu eachdraidheil air feadh Dùthaich nam Basgach. Ge-tà, bha seòrse de dh'inbhe aig a' Bhasgais ann an cuid de na sgìrean. Mar eisimpleir, bha [[Fueros|cairt ionadail]] ann an gleann [[Ojacastro]] far an robh Basgais ann aig àm ged a tha e san [[La Rioja (An Spàinn)|La Rioja]] an-diugh a thug cead do na Basgaich an cànan a chleachdadh ann am pròiseasan laghail san 13mh is 14mh linn.

 

 

=== Àireamhan luchd-labhairt ===

Sheall an t-Suirbhidh Shòiseo-chànanach 2006 de gach ceàrn dhen dùthaich na leanas am measg an t-sluaigh os cionn aois 16:<ref name=IVInkesta/>

* bha 30.1% fileanta sa chànan sa Choimhearsnachd Fhèin-riaghlaidh, 18.3% nan [[Labhraiche fulangach|labhraichean fulangach]] cha robh i aig 50.5% dhen t-sluaigh. Bha an ceudad a b' àirde ann an Gipuzkoa (49.1% de labhraichean) agus an ceudad a b' ìsle ann an Araba (14.2%). Seo meudachadh an coimeas ris na bliadhnaichean a dh'fhalbh (29.5% ann an 2001, 27.7% ann an 1996 is 24.1% ann an 1991). Tha an ceudad as àirde de labhraichean sa bhann aoise 16-24 a-nis (57.5%) an coimeas ri 25.0% sa bhann 65+.

 

=== Dual-chainntean ===

Tha sgaradh mòr eadar dual-chainntean an latha an-diugh agus tha e doirbh do dhaoine aig a bheil diofar dual-chainntean tuigsinn a chèile uaireannan mur eil Batua aca. Tha sinn gu h-àraid fìor mu [[Zuberera|dhual-chainnt Zuberoa]] a tha gu math eadar/dhealaichte o chàch.

 

<references/>

 

 

{{Link FA|de}}

[[kw:Baskek]]

[[la:Lingua Vasconica]]

[[li:Baskisch]]

[[lmo:Lengua basca]]