An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Gual"

Content deleted Content added
b r2.6.5) (Robot: Adding ga:Gual
No edit summary
Loidhne 1:
[[File:Coal.jpg|right|thumb|Gual]]
 
Is e '''gual''' [[mèinnear]] cruaidh dubh air a chleachdadh mar [[connadh|chonnadh]]. Tha [[gualan]] pàirt mhòr dhe, ach bithidh tearr, [[ola]] agus fiu 's aillnean haidhdreo-ghualachd glaiste ann.
 
Lorgar gual an breathanbreithean fo bharr na talmhainn. Ann an [[Alba]] (agus gu dearbh anns a' choir de Breatainn), is glè bheag de na breathan-ghuail a tha nas motha na 900mm 'san tiughad
 
== Seòrsaichean Ghuail ==
Tha iomadh seòrsa gual sonraichtesònraichte le ainm fath-fa leth, mar eisimpleir, ''anthracite'', gual còcaidh, gual-stoithe 7c. Tha na ainmean seo stèidhichte gu ireìre mhòr air na gnìomhan a bha gach seòrsa gual bu fhreagarachfhreagarrach ris, ach tha na feartan de gach gual a' crochadh air a choimheasg cheimidh.
 
Is ann an ''anthracite'' gual cruadhcruaidh a tha mu 95% gualachd, 2-3% haidhdreo-ghualan agus mu 2% [[uisge]]. Losgaidh e gu theth le làs iosailìosail agus as aonais smùid. An lùib na feartan seo b'e ''anthracite'' connadh a' roghainn leis a' [[Cabhlach|Chabhlach]] RioghailRìoghail re an [[19mh Linn|19mh]] agus trathtràth 'san [[20mh Linn]] (mus tàinig ola a bhi na [[connadh|chonnadh]] àbhaisteach do goillearan luinge).
Bha pàilteaspailteas de ''anthracite'' ann an ceann-a-deas [[a' Chuimrigh]] agus aobharaiche am fèille air an son buaidh mhòr don [[eaconamaidh]] Cuimreach re an 19mh Linn.
 
Is ann an gual-còcaidh gual meadhanach làidir le mu 35% de haidhdro-ghualachd na broinne. DeanarDèanar còc as le cuir urcharurchair dheth a-steachdsteach air [[amhainn]] sònraichte far an tèid a teasachadh as aonais [[adhar|adhair]]. An lùib an teas, leaghaidh na tearran anns a' bhroinne, thèid iad a sileadh as agus tharrainnear iad dheth bho bun na h-amhainne. Fuasglaidh na haidhdro-ghualanachd as aotrom nan [[àile]] neo ''[[gas]]'' agus tarrainear iadsan dheth a bhith losgta mar truaill neo a bhi cleachdta nan connaidh. Is e còc an stugh a tha air fhàgail as dèidh seo, aotrom le bàrr fhosgailte cha mhòr nach e [[gualan]] a-mhàin a tha ann.
Losgaidh e gun smùid idir, le làs iosailìosail agus cleachdar e an [[sòrn|furnaisean]]-iarrainn: an dà chuid furnaisean-ioslachaidh agus furnaisean-ath-leaghaidh.
 
B' e gual-stoithe na h-ainm air caochladh gualaibh, sònraichte leis an fhèille a lorg iad sios ri na [[1960an]] (agus eadhon na [[1970an]])le [[rathad-iarainn|rathaidean-iarainn]] agus [[muileann|muilnean]] a bha na ruith air cumhachd-stoithe, togta anns na goillearan de na h-innlean aca fhèin. Bha an cumhachd seo a' cnochadhcrochadh air a' choisir-dhubh, na daoine a bheathaich teintean nan goillear le sliosaidean.
 
B' fheudar don ghuail a bhi làidir gu leòr nach rachadh a phronnadh ann am bocsa teine (suas ri 1.2m san leathad agus 3m san fhad air inneal rathad-iarainn) ach b' fheudar dha a bhi so-bhriste ri cnap mu mheud doirn- mus am biodh farsainnead mòr gu leòr air gach piospìos gual gun losgadh e luath gu leòr - oir is e luaths an losgaidh a riaghaladhriaghladh cumhachd an innilinneil.
 
== Tùs ghuail ==
Line 22 ⟶ 23:
 
== Eachdraidh ==
Bha eòlas air gual ann [[an Roinn Eòrpa]] cho tràth ris an [[14mh Linn]], ach cha deach a cleachdadh an cocaireachdcòcaireachd neo teasachadh [[taigh]]ean mun do dh'fhàs simileirean chumanta. Tha, an co-mheas leis a' smùid a dh'èireas bho [[fiodh]] neo mòine agus e na losgadh, smùid ghuail gu math searbh air na [[sùil]]ean agus tha faileadhfàileadh làidir leis.
 
Is dòcha gun do thòisich meinneireachd gual ann an [[Alba]] rè an [[17mh Linn]]. Gun teagamh chaidh a' chiad leasachadh mòr air raon gual an [[Lodainn]] tràth anns an 18mh cheud. Is coltach gun chuireadh [[teicneòlas|teicneòlais]] [[mèinnearachd]] bho [[Northumbria]] an gnìomh aig an àm. Gun teagamh lean a' chiad [[rathad nan gad]] samhail cho-aimsireil de [[rathad]]an nan gad ri bruathaich an [[Tyne]].
 
[[Category:Eòlas-talmhainn]]
[[Category:CeimeagachdCeimigeachd]]
 
[[af:Steenkool]]