|
Rugadh '''Dòmhnall Iain MacDhòmhnaill''' ann am [[Peighinn nan Aoireann]] ‘sa bhliadhna [[1919]], an tritheamh leanamhleanabh ann teaghlach de cheithrear. B’e [[seanchaidh]] ainmeil a bha na athair, Donnchadh mac Dhòmhnaill ‘ac Dhonnchaidh aig an robh sinnsearachd a miosg bàird [[Chlann Dhòmhnaill]], na MicRuairidh, air [[an t-Eilean Sgitheanach]]. Air taobh a mhàthair bha [[Dòmhnall Ruadh Phàislig]] aige mar uncle agus b’e Aonghas MacGill-Eathain, Am Pìobaire Bàn, a’ shean-seanair. Bho uncle, Niall, fhuair è eòlas air beul-aithris agus bàrdachd na fillidh cliùmhòrcliùmhor. Bha buaidh sònraichte aig pìosan Iain MacCodrumMacCodruim agus dh’ionnsaich e na riaghaltan tradiseanta airson rannan Gàidhlig a bhuineadh ris na 17mh agus 18mh linntean.
Aig aois 18 ghabh àite anns [[a’ Mhailisidh]]. Dà bliadhna an deidh sin, thòisich an [[Dara Cogadh Mòr]]. “Mu dheireadh thall!” thuirt e ris a phiuthair Anna nuair a chuala è an naidheachd.
Cha robh fad sam bith mus robh cothrom aig Dòmhnall Iain faicinn dhà fhèin cho borb ‘sa bha cogadh. ‘S an t-Òg mhìos [[1940]], agus iad faisg gu leorleòr air na tràighean an [[Dunkirk]] a mhuir amharc, chaidh an [[Dibhisean Gàidhealach]] de’n t-àrm fhàgail ‘san [[An Fhraing|Fhraing]], agus na naoi Airmean aig [[Erwin Rommel|Rommel]] mun cuairt oir. Cha robh fhaca ach gunnaichean laimh agus iad a sabaistsabaid an aghaidh tancaichean Gearmailteach. Mu dheireadh fhuair iad an òrdugh an gunnaichean a chuir sìos gus nach biodh an coir bàs ann.
Anns an leabhar aige, [[Fo Sgàil a’ Swastika]], thug Dòmhnall Iain seachad cunntas dha na bliadhnachan a cheithchaith èe fhèin ‘sa chompanach fo smachd na [[Gearmailteach]] agus iad beò ann an campaichean mar priosanaichprìosanaich agus iad ag obair ann am meinnichean-sàlainnsalainn agus cuaraidhean. Ach, bha gu leòr càirdeas ri lorg a miosg na priosanaichprìosanaich cuideachd agus thuirt è mun tìde sin “Dh’ionnsaich mi barrachd anns na coigcòig bliadhna sin na b’urrainnb’ urrainn dhomh ann an ceithir-feuchad fichead bliadhna de bheatha àbhaisteach.”
Cha robh gràinngràin sam bith aige air na Gearmailtich. Bha è dhan bheachd gun robh gu leòr ann a bha co-ionnan eadar na [[GaidhilGaidheil]] agus na [[Gearmailtich]], ged a bha feadhainn de na ceannairdean aca fo righail an t-sàtan, na bheachdsa.
Bha a chreideamh [[Caitligeach]] a riamh cudthromach dha, agus nuair a dh’atharraich an lagha gus cead a thoirt seachad [[casg-leatrom]] fhaighinn bha dragh air Dòmhnall Iain. Fhads’Fhad 's a bha iomadach neach a bruidhinn a mach airson coiridhean na mathairmàthair cha robh guth ann airson an leanabh nach d’rugadhd’ rugadh fhathast. Mar bàrd, thog Dòmhnall Iain a ghuth air an son agus sgrìobh e am pìos ''‘An Guth à Broinn na Màthair’''.
Annsa na forties aige bha buaidh nas motha fhathast aig creideamh air a bheatha agus e a gabhail iongnadh air na draghan a bha mu’n cuairt anns an t-saoghal air fad. M’unMun àm a bha e leth-chiad bha è smuaintinsmuaintinn air gluasaid tìm agus a bruadar mu’n saoghal ri teachd. Gu tric bhiodh rannan bho’n bàrdachd aige air an cleachdadh le fear a seasamh ‘sa chùbaid ann an eaglais agus bha buaidh mòr aig a Chrìosdaidheachd air tòir dha obair. A bharrachd air na bliadhnachan a chaill e na phrìosanach aig na Gearmailteach, chuir e seachad fad a bheatha air Uist a Deas. Bha air leth eòlach air bàrdachd agus beul-aithris tradiseanta nan Gaidheal agus choisinn è cliù mar aon de na prìomh [[bàrd|bàird]] [[Gàidhlig]] a bh’againnbh’ againn a riamh.
Bha Dòmhnall Iain mòthachailmothachail gun robh cho briathrach ‘sa bha am bàrdachd aige ga fhàgail doirbh a thuigse, aig amananamannan, do’n t-sluagh mhòr. Agus tha e coltach gun rinn e oidhirp stoidhle nas simplidh agus tradiseanta a chleachdadh nuair a bha e a sgrìobhadh na laoidhean aige agus ‘s iad na pìosan leis is ainmeil, aithnichte ‘san latha an diugh.
[[Category:Sgrìobhadairean]]
[[Category:GaidheilGàidheil]]
[[Category:Albannaich]]
[[Category:Uibhistich]]
| 