An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Daibhidh MacDhùnleibh"

[[File:David Livingstone.jpg|right|thumb|250px|Daibhidh MacDhùnleibh]]

 

<!-- An Gàidheal Do-aithnichte: Dealbh '''Dhaibhidh Mhic Dhùnlèibh''' An e e abairt Gàidhleach mu '''Daibhidh MacDhùnleibh a th' ann an "An Gàidheal Do-aithnichte"? Ma bhios, cuir air ais don aiste e-->

 

Ri taobh na h-aibhne, a ruitheas eadar Bail’ an t-saoir agus Bothwell ann an [[Siorrachd Lannraig]], lorgar togalach a chaidh a thogail anns an [[18mh Linn]], a’ tabhainn do mhuinntir an àite ionad far am faigheadh obair, rugadh Daibhidh Mac Dhùnlèibh, an darna mhac ann an teaghlach Nèill Mhic Dhùnlèibh, a bha pòsta aig Agnes Hunter. Ged nach b’e ach baile beag a bha ann am Bail’ an t-saoir, dh’fhàs e thairis air ceud bliadhna gu bhith na bhaile meinnearachd agus a’ crochadh air luchd-obrach a thigeadh à Èirinn agus sgìrean air [[Gàidhealtachd na h-Alba|a’ Ghàidhealtachd]] mar an ceudna. Aig an àm a rugadh Daibhidh, cha robh ach 2,000 duine a’ fuireach agus a’ tighinn beò sa bhaile, agus mar thoradh air sin, ’s urrainn dhuinn dealbh fhaighinn nar n-inntinn mar sgìre dhùthchail, iomallach, bheag, aodhaireil. Bheireadh an tìr buaidh nach bu bheag air inntinn òg Dhaibhidh; bhiodh e feumail agus cuideachail dha na dhreuchd a thagh e na b’ an-moiche na bheatha.

An cois Gort a’ Bhuntàta anns na 1790an air Ulbha, far costa Mhuile ann an [[Earra-Ghàidheal]], thèich cha mhòr gach duine bhon eilean, a’ sìreadh beatha nach robh cho gàbhaidh. Thuinich a’ chuid a bu mhotha dhiubh ann an [[Canada]] agus [[Aimearaga-a-Tuath|Ameireaga-a-Tuath]], ach dh’fhàg Niall, seanair Dhaibhidh, Ulbha airson tìr nach robh idir cho coimheach; bhathar eòlach air cliù na Galldachd aig an àm airson tabhainn do theaghlaichean ann an èiginn fastadh teàrainte, agus far nach coinneachadh iad ri gort a leithid ris an tàinig iad trast air a’ Ghàidhealtachd. Mar thoradh air sgìlean agus urram a bha aig Niall (bha comas leughaidh aige anns a’ Bheurla agus comas labhairt anns [[Gàidhlig|a’ Ghàidhlig]] mar aon. Thigeadh seo gu bhith cho feumail fhad sa dhòirt tòrr mhuinntir às na Ghàidhealtachd a-steach anns na sgìrean mu chuairt Ghlaschu; agus fhuair e deagh thaic bhon fhoirfich co-cheangailte ris an eaglais a dh’fhàg e), thug e buaidh air an luchd-fastaidh, agus fhuair e obair ann am banca. Bha a theaghlach air tighinn gu beatha ùr.

Ach dè mu dheidhinn na beatha-obrach aige? Thòisich e, thathar ag innse dhuinn, obair anns a’ mhuileann aig deich bliadhna a dh’aois, ag obair bho shia ’s a’ mhadainn gu ochd air an oidhche, sia làithean a-mach à seachd. Às dèidh dha a chuid obrach a chrìochnachadh gach feasgar, lìbhrigeadh foghlam dha, còmhla ris a’ chloinn eile. Mhàir seo gu deich air an oidhche, agus aig fìor dheireadh na h-oidhche, tuigeamaid gum biodh inbheach sgìth leis an oidhirp, fiù ’s balach a bha fhathast ri sreap gu inbhe! Thugadh an cruadal seo buaidh air, ach ann an dòigh fhàbharach, bhuannachadh. Thuirt seann thuathanach ris an do dh’obrach MacDhùnlèibh gun robh am balach drìpeil fad na h-ùine – ach cha b’ ann ris an obair a bha fa-near dha a dhèanamh! Bha sròn Dhaibhidh an-còmhnaidh stuigte ann an leabhar air choireigin!

Ach cha chuireamaid casaid air Daibhidh gur e creideamhach gruamach, rag a bh’ ann. Gu dearbh, rinn e fhèin gearan agus casaid an aghaidh co-obrach àraid ann an Afraga, bliadhanaichean air dha Bail’ an t-saoir fhagail, ag ràdh gun robh e a’ leantainn riaghailtean na Sàbaid gu litearach. Leis an dòigh seo, chaidh MacDhùnLèibh ann an cas-ceum [[Ìosa Chrìosd|Iosa]] a gheibhear anns a’ [[Bìoball|Bhìoball]] – duine nach robh idir eagalach a’ saltradh air gnàthasan an latha, nuair a chuir Iosa barrachd cliù ann a bhith na creideamhach a’ leantainn astar tròcair agus ath-thruas. Is cinnteach gun robh ar gaisgeach fad eòlach air teagasg a’ Bhiobaill, ge b’e cho no-co-aimsireil nar latha ’s a tha e. Ach is e riatanach gun tuigear an seòrsa duine a bha ann; duine a thuig teachdaireachd agus spiorad nan Sgriobtar, seach nam falcan lòm fhèin.

Co-dhiù, fhad ’s a bha e a’ cur eòlas air an t-saoghal ma chuairt, na splaoidean beaga air an deach e anns na coilltean agus seachrain aige air bruaichean na Cluaidh, chruinnich e agus thrusadh e lùsan agus eile a bhiodh a’ fàs air an dùthaich. Bhiodh an inntinn dualtach ri sgrùdadh-mionaideach aige gu tùr cuideachail dha, a’ clàradh ainmhidhein agus lùsan na dhùthcha fhèin agus ann an Afraga.

 

Às dèidh dha cuireadh fhaighinn gus treanadh a thòiseacheadh ann an Lunnainn, agus a’ dol tro nan deuchainnean gu soirbheachail ge b’e dàil no dhà bho oraidiche no dhà os-cionn obair-ceartachaidh agus siostam measaidh aig a’ chomann, thàinig e tuilleadh is barrachd follaiseach gun robh oileanach air leth comasach nan làmhan. A-rithist, dh’fhàg Daibhidh deagh mhiannan agus buaidh mhòr air gach duine ris an do thachair e ann an Lunnainn. Ach bho àm gu àm, dh’èirich ann an Albannach òg colna agus fearg agus, mar a chùm cuid a-mach, dìorrasach a leithid nach deach a lorg anns a cho-aoiseach. An d’ fhuair e, mar dìleab air nach robhar ag iarraidh, mì-ghnèithealachd bho a shinnsearan Ghàidhealach? An e foinnich pàirt do-sgaradh am-measg nan Gàidheal? Theireadh am-measg cultaran agus a’ beachdachadh oirnn, gu bheil inntinn Gàidheal luath agus dualtach ri tionndadh gu fearg gun rabhadh. Agus lean am faoin-shamhla seo MacDhùnlèibh tro a bheatha uile, ged a chuir e a’ chuid a bu mhotha dhaoine aig fois am-measg a chompanaich, le teò-chridheach agus an nàdar ciùin a ghabh còmhnaidh ann na bu thrice na rinn fearg a-riamh.

 

== Ceanglaichean a-mach ==

 

{{Commonscat|David Livingstone|Daibhidh MacDhùnleibh}}

[[vi:David Livingstone]]

[[zh:戴维·利文斯通]]