An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "The Lord of the Rings (leabhar)"

[[ImageFile:250px-Jrrt lotr cover design.jpg|thumb|350px|Dealbh nam brat dhan trì leabhair de An Tighearna nam Fàinne le Tolkien]]

[[ImageFile:300px-LotR book1968.png|thumb|right|Seacaid-stùir an t-eagrain Bhreatannaich sa' bhliadhna 1968]]

[[ImageFile:220px-Tolkien ring.jpg|thumb|An Aon Fhàinne]]

Tha an '''Lord of the Rings''' ('''Tighearna nam Fàinnean''') 'na leabhar (no leabhraichean) ainmeil a sgrìobh J.R.R. Tolkien. Gu tric tha e air a thaghadh mar an leabhar is fhearr a chaidh a sgrìobhadh a-riamh. Chaidh sreath de thrì film a dheanamh mu na leabhraichean. Tha '''''Lord of the Rings''''' 'na [[sgeul-ghuailneis|dàn mòr]] [[sgeul-ghuailneis]] le [[J. R. R. Tolkien]], iarsmadh ri obair nas tràithe, ''[[The Hobbit]]''. Bh'e foillsichte ann an trì leabhar às [[1954]] ri [[1955]]. Tha dà ceartachadh ann am filmean air dhèanamh, an cuid nas ainmeile a bhith an lìn de trì film [[Peadar Jackson|Pheadair Jackson]] fuasgailte às [[2001]] ri [[2003]].

== Leabhraichean agus mac-leabraichean ==

=== Sgrìobhadh ===

Cha do chuir Tolkien roimh a sgrìobhadh iarmsadh ris ''[[An Hàbad]]'', agus sgrìobh obrachan eile 'n àite, a' gabhail a-staigh ''[[An Silmarillion]]'' ri obair mòr. Sgrìobh e cuideachd iomadaidh sgeulan-chloinne, a' gabhail a-staigh ''[[Roverandom]]'' agus ''[[Tuathanach Giles na Ham]]'' ri foillseachadh.

Bha miann domhainn aige 'sgrìobhadh [[Miotas-eòlas|Eòlas-ur-sgeulachd]] ris an Sasann, gu h-àraidh 'n dèidh do fhulang uamhasach fad an [[Cogadh Mòr]], far chunnaic e mòran na t-Sasainn a ghràdhaich e 'caochladh agus dh'fhàs e fiosrach mun olc mòr 'san saoghal. Mar sin a thuigsinn a sgrìobhaidhean feumaidh sinn fiosrach a bhith mar a tha Tolkien an sgoilear a' stiùireadh Tolkien an t-ùghdar. Thig am follais a sgrìobhadh an t-eòlas-uirsgeul seo ri cànainiche an t-Ath nan Damh eòlach gu math leis an Litreachas [[Na Linntean Meadhanach|Meadhan-aoiseach]] na [[An Roinn Eòrpa|Roinne Eòrpa]] mu Thuath 'gabhail a-staigh na obrachan uirsgeulach mòra mar an [[Sgeulachd Hervarar]], an [[Sgeulachd Völsunga]], an [[Beowulf]] cumachdach cho math ris na sgrìobhaidhean Seann-Lochlannais, Sean agus Meadhanach-Beurla. Bha e brosnaichte cuideachd le obrachan neo-Gearmailteach mar an dàn mòr Fionnlainnis [[Kalevala]]. Air duine a chruth a chiad chànan aig an aois seachd, bha e air iomain le iarraidh a sgrìobhadh eòlas-uirsgeul air an Sasann air stiùireadh le a nochdadh 'gus ealantas nan dualchas seann seo. Bha 'n dìth air uirsgeul den t-seòrsa gu tric cuspair chòmhraidh 'na choinneamhan leis [[Na h-Inclingean]] (co-sgoilearan an t-Ath nan Damh, a bheil air thoirt dealbh air bhith ri Luchd-fionnsgeulach Crìosdaile, a bhiodh 'coinneachadh seachdaineach agus bhruidhinneadh mun uirsgeulan Innis Tìleach agus an sgrìobhaidhean fhèin neo-fhoillsichte). Dh'aontaich Tolkien le aon nan sgrìobhadair eile a' bhuidhne, [[C.S. Lewis]], a mura biodh ann uirsgeulan iomchaidhe air an Sasann mar sin dh'fheumamaid a sgrìobhadh an n-obrach fhèin. Tha 'n obrach Tholkien ciallaichte am bitheantas 'san dòigh seo.

Brosnaichte le fhoillsichairean, thòisich e 'hàbad nuadh' 'san Dùbhlachd [[1937]]. An dèidh do iomadh thòiseachaidhean greòigichte, thàinig am follais an sgeul na h-Aon Fàinne a dh'aithghearr, agus dh'atharraich an leabhar às a bith [[iarsmadh]] dhan Hàbad, ri bhith, sa' chuspair, nas motha iarsmadh dhan ''[[An Silmarillion|Silmarillion]]'' neo-fhoillsichte. Ràinig an smuain a' chiad cheann-puist (''Cuirm Fad-Sùilichte'') cruthaichte gu h-iomlan, ged cha d'ràinig na h-adhbharan air chùl an dol a seallabh Bhilbo, agus a' chiall na Fàinne, còmhla ris an t-ainm ''An Tighearna nam Fàinnean'' gus an t-Earrach [[1938]]. Gu h-àrsaideach bha e 'rùnachadh a sgrìobhadh sgeul eile far chleachd Bilbo suas uile ionmhas agus bha 'rannsachadh air cuairt-dànachd eile a fhaotainn bàrrachd; ge-tà chuimhnich e 'n Fàinne agus na cumhachdan gun robh aice agus shocraich a sgrìobhadh mu sin an àite. Thòisich e ga sgrìobhadh le Bilbo ris a' phrìomh-charactar ach shocraich e gun robh an sgeul ro-chudthromach a chleachdadh 'n Hàbadach beothail mar sin rannsaich Tolkien a chleachdadh cuideigin às an teaghlach Bhilbo. Smaoinich e mu cleachdadh 'n mac Bhilbo ach shìolraich seo beagan cheistean nach robh air fhreagairt 'san Hàbad timcheall far a bh' a bhean agus ciamer a b'urrainn do Bilbo leigeil a mhac dhol a-steach dhan seòrsa chunnairt sin, mar sin dh'amhairc e ri fionnsgeul far a bha e 'n mach-bràthar an laoich a fhuair an nì na cumhachd, agus mar sin a-steach do beatha thàinig an Hàbad Frodo.

Bha sgrìobhadh mall seach an iaraidh na t-iomlanachd Tholkien, agus bha air bhacadh gu tric le a dhleasnasan ri [[ceasachaidhean|neach-ceasnachaidh]], agus dleasnasan sgoilearach eile. (A dh'innse na fìrinn, bha 'n ciad ciallradh na ''[[An Hàbad|Hàbad]]'' sgrìobhte air duilleag fhalamh a dh'fhàg oileanach air pàipear-deuchainne gun robh Tolkien a' cur an òrdugh - "Ann an toll 'san tìr dh'fhuirich ann Hàbad"). Tha e 'nochdadh a dh'fhàg e 'n leabhar dham chuid-mhòir na bliadhna [[1943]] agus thòisich e i a-rithist 'san Ghiblean [[1944]]. Bha 'n oidhirp seo sgrìobhte ri leansgeul do [[Christopher Tolkien]] agus [[C.S. Lewis]] - bidh an duine sean air chur amhlaidhean nam caractar ri bha iad sgrìobhte fad bha e 'dèanamh dleasnas 'san [[Afraga]] 'san [[Feachd-Adhair Rìoghail]]. Rinn e brùth eile sa' bhliadhna [[1946]], agus dh'fhoillsich amhladh na làmh-sgrìobhainn do fhoillsichearan 'san [[1947]]. Bha 'n sgeul crìochnaichte gu buadhach an t-ath-bhliadhna, ach cha do chrìochnaich ath-sgrùdachadh mìrean nas muiche na t-obrach gus a' bhliadhna [[1949]].

Lean connsachadh le fhoillsichearan, [[Ailean & Unwin]], dhan leabhar a bhith air chur an tairgse ri [[HarperCollins|Collins]] 'san [[1950]]. Chuir e roimhe ''An Silmarillion'' (fhèin neo-sgrùdaichte gu mòr an uair sin) a bhith foillsichte còmhla ris ''An Tighearna nam Fàinnean'', ach cha robh A&U aindeònach a dhèanamh seo. An dèidh do chur fios gu aig a' Chollins, chuir Milton Waldman an cèill am beachd gun robh ''deasachadh cabhagach a dhìth air Tighearna nam Fàinne'' fhèin, thagair e fa dheòidh a dh'fhoillsicheadh iad an leabhar sa' bhliadhna [[1952]]. Cha d'rinn iad sin, agus mar sin liùg Tolkien ri Ailean agus Unwin, ag ràdh "Smaoinichinn gu sona 'n follseachadh de rud sam bith na cungaidhe".

=== Foillseachadh ===

Air follseachadh, (seach gu mòr ri gainnean a' phàipeir an dèidh dham chogadh, ach cuideachd a chumail an luach na chiad leabhar sìos) bha 'n leabhar book roinnte 'steach do trì leabhar (''[[Comann na Fàinne (leabhar)|Comann na Fàinne]]'': Leabhraichean I and II; ''[[An Dà Thur (leabhae)|An Dà Thur]]'': Leabhraichean III and IV; agus ''[[Tilleadh an Rìgh (leabhar)|Tilleadh an Rìgh]]'': Leabhraichean V and VI, sia fo-sgrìobhadh). Lean dàilean le dèanamh fo-sgrìobhaidhean agus dealbhan-dùthcha ris na rudan seo a bhith foillsichte nas fhadalaiche na chuir e dòchas air gu h-àrsaideach - air an t-[[Iuchar 29mh]] agus an t-[[Samhain 11mh]] [[1954]] agus an [[Damhair 20mh]] [[1955]] 'san [[Rìoghachd Aonaichte]], beagan nas fhadalaiche anns na [[Stàitean Aonaichte]]. Bh' '' Tilleadh an Rìgh'' maillichte gu h-àraidh. Cha do mheal e, ge-tà, an t-ainm ''An Tilleadh an Rìgh'', a' mothachadh a dh'fhoilsicheadh e cus an ghnìomhaidh. Chomhairlich e gu h-àrsaideach ''[[Cogadh na Fàinne]]'' ach bha sin air chur à dreuchd le foillsichearan.

Bha clàr-amais dham chruinneachadh nan trì-leabhar aig an deireadh an treas leabhair air ghealladh sa' chiad leabhar. Ge-tà, dhearbh seo a bhith neo-dhèantach a chruinneachadh ann am meidh-àma chothromach. Nas fhadalaiche, sa' bhliadhna [[1966]], ceithir clàr-amais nach robh cruinnichte le Tolkien leasaichte ris ''Tilleadh an Rìgh''.

Seach bha 'n ceangal nan trì-leabhar roinnte cho leathann, tha 'n obrach air thoirt iomradh air an ''Tighearna nam Fàinne'' "trì-mìr". Chleachd Tolkien fhèin an facal "trì-mìr" air an obair, ged cha do smaoinich e seo a bhith ceart, as seach bha e sgrìobhte 'gus air chiallachadh ri aon uirsgeul.

Lean ISBN 0262103997 cruinneachadh seachd-leabhar [[1999]] (Clò-bhualadh Mìle-bliadhna) [[An Rìoghachd Aonaichte|Breatannach]] an earrann nan sia leabhar a sgrìobh Tolkien, ach leis na Fo-sgrìobhaidhean às an deireadh an Leabhair VI ceangailte ri clò-bhualadh air leth. Tha na litreachan ''Tolkien'' a' nochdadh air na cnàimhean-droma a' chruinneachadh a bheil a' gabhail a-staigh [[clàr daingeann (CD)]].

* T Leabhar I: ''Siubhailidh na Fàinne 'mach''

* O Leabhar II: ''Thèid an Fhàinne dhan Deas''

* K Leabhar IV: ''Thèid an Fhàinne dhan Ear''

* I Leabhar V: ''Cogadh na Fàinne''

* E Leabhar VI: ''Deireadh na Treasamh Linne''

Tha na h-ainmean na t-obrach iomlain giorraichte gu tric ri ''''ATnF'''', ''''ATNF'''', no gu soirbh ''''TF'''', agus na trì leabhair ri CF, ACNF, no AcnF ('''A'''n '''C'''omann '''n'''a '''F'''àinne), DT no NDT ('''N'''a '''D'''à '''T'''uraid), agus TR, ATNR, no ATNR ('''A'''n '''T'''illeadh '''n'''a '''R'''ìgh).

=== Ceanglaichean nam film ''An Tighearna nam Fàinnean'' ===

=== ''Tighearna nam Fàinne'' làraichean-lìn nam cluich ===

* [http://http://www.eagames.com/official/lordoftherings/thethirdage/us/home.jsp Tighearna nam Fàinne An Treas Linn]

* [http://www.eagames.com/official/lordoftherings/thetwotowers/us/home.jsp Tighearna nam Fàinnean, An Dà Thur]

* [http://www.eagames.com/official/lordoftherings/thebattleformiddleearth/us/index.jsp Tighearna nam Fàinne, An Cogadh ris a' Mheadhan-Thalmhainn]

[[Category:Ùr-sgeulachdan ]]