An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Gàidheal"

Is e na '''Gàidheil''' (sluagh [[Ceilteach]]) a bhios a bruidhinn cànain [[Gàidhlig]] no Gàidhealach. Tha ceithir dùthcha san [[la]]tha an diugh aig a bheil [[eachdraidh]] a' tha co-cheangailte gu mòr leis na Gàidheil. Is iad : [[Alba]], [[Èirinn]] (an dà thoabh) agus [[Eilean Mhannain]]. Tha Alba is [[Èirinn-a-Tuath]] (6/32 siorrachdan Eireannach) fo'n [[Rìoghachd Aonaichte]] (le [[sgaoileadh-cumachd]], o chionn na 1990s); Eilean Mhannain fo smachd Bhreatainn (ach le [[pàrlamaid]] acasan fhèin, agus a-mach an Rìoghachd Aonaichte), agus [[Poblachd na na h-Èirinn]] (26/32 siorrachdan Eireannach) na stàit neo-eiseimleach.

'SannIs ann à [[Eirinn]] a' dh'imrich na Gàidheil a' dh'Alba agus 's e Gàidhlig an [[cànan]] a bh'air a bhruidhinn air feadh an t-[[eilean]] ud. Dh'atharaichatharraich seo an dèidh an naoieamh[[9mh linn|naoidheamh linn]] 'nuair a thoisich sgrios nan [[Lochlannach]] agus le ionnsaigh fiathach ghabh iad cùmhachd tarsainn air pairtean mòr den eilean - mar eiseimplair, an [["Dubh Linn]]" air a neo 'san latha an diugh 'Dublin' sa bheurlaBheurla (is "Divlyn" sa Ghàidhlig Mhannain) agus [[Baile Ath Cliath]] 'sa ghàidhligGhàidhlig na h-Eireann/Alba.

Chan ann a bh'ainn an Eirinn a lorgadh tù [[Gall]] bhon [[LochlanLochlainn]] a' deanamhdèanamh creach agus sgrios ach cuideachd an Alba, Mhannan (far an do ghabh iad grèum air an cathair-rìoghal) agus gu mòr ann an [[Sasainn]] far an do dh'ionnsaigh iad bho rìgh [[Cnut]] air a no CannuteCanute 'san aon-deugamh[[11mh linn|aona linn deug]] agus cheannsaich iad an dùthaich.

Ann an Alba chaidh [[na h-Eileanan Siar]] agus a'mhòr chuid den taobh Iar den dùthaich a ghlètheadh fo cùmhachd nan Lochlannaich - 'sann mar seo a' tha an t-ainm '[[Innse Gall]] again air na h-eilean 'san latha an diugh ged a' se 'Innse Gàidheal' a bhiodh nas fìrinneach.

Mu dheireachd dh'fhasfhàs taobh a-deas Alba a bharrachd air an iar-dheas - [[Gallobha|Gallobha/Gall-Gàidhealabh]] , cho làn Goille is gur e an [[Galldachd]] an t-ainm a bh'air agus [[a' Ghàidhealtachd]] a bh'air taobh-tuath,iar-thuath agus na h-eileanan siar.

Mun t-àm [[an t-Ath-Leasachadh]] no (''Reformation'') anns an [[16mh linn|siamh linn deug]], cha robh ach còir air leth de sluagh Alba aig an robh a'ghàidhlig Ghàidhlig agus bha [[Albannaich]] Gall gu mòr a tionndadh ann aghaidh na gaidheilGàidheil. 'Sann aig an t-àm seo a rinn iad oidhirp atharrachadh an t-ainm aig a' ghàidhlig bho 'Scottis', no 'Scottish' gu 'Irish' no 'Erse' agus an cànan aca fhèinn, [[a' Bheurla Ghallda]] , gu 'Scots.'.

Anns a' bhliadhna [[1493]] chrìochnaich [[Tighearnas nan Eilean]] agus, seach nach robh cùmhachd no riaghaltas gaidhealach ri lorg, thoisich àm 'nuair a' bha sabaid is goid cumant 'sa ghaidhealtachd[[Gàidhealtachd|Ghàidhealtachd]]. Chanair 'Linn nan Creach' ris an t-àm seo agus tha a-mhòr chuid de shean bhàrdachd gàidhlig o' na bliadhnaichean seo.

Le na linntean a leanas tha nas lugha agus nas lugha Albannaich a' bruidhinn a'ghàidhlig Ghàidhlig agus tha a ghàidhealtachd a fàs nas lugha cuideachd. Aig an aon àm tha [[Beurla]] a deanamh ionnsaigh mòr an aghaidh a'ghàidhlig ann an Eirinn an deidh do na h-uaislean imirch gu tìr mòr an [[Roinn Eorpa]] le feagal bho na [[SassannaichSasannaich]] ( Chanair 'Flight of the Earls' ris an seo anns a' bheurlaBheurla) .