24,367
deasachadh
An diofar eadar na mùthaidhean a rinneadh air "Nicolaus Copernicus"
b
robot Adding: an:Nicolau Copernico; cosmetic changes
b (robot Modifying: jbo:nikolaus.kopernikus) |
b (robot Adding: an:Nicolau Copernico; cosmetic changes) |
||
|
[[
B’ e '''Nicolaus Copernicus''' a’ chiad reul-eòlaiche anns [[an Roinn Eòrpa]] a sgrìobh teoiric phuncail mu [[siostam-na-greine|An Crios-grèine]]. Dh’fhoillsich e an leabhar:
''De revolutionibus orbium coelestium'' (''A thaobh Cuairtean nan Cruinne Speurach''). Canar gun do thòisich [[reul-eòlas]] ann an nòs ùr air sgàth an leabhair sin.
== Beatha Chopernicus ==
Rugadh Nicolaus Copernicus air 19mh [[Gearran]], [[1473]] ann an Thorn, Rìoghachd [[Pòlainn|Phòlainn]] (1385-1569) anns an t-seann dùthaich, A' Phruis. Eadar 1491 is 1494 bha e a' dol gu [[Oilthigh Jagiellonian]] ann an Kraków.
Chuir e an cuid as motha den bheatha aige seachad ann an Frombork/Ermland ri taobh a' [[Muir Baltach|Mhuir Baltach]]. Bha e ag obair
== Siostam heliocentric ==
[[
Anns an [[16mh linn]] bha am mòr-shluagh agus an [[Eaglais Caitligeach]] den bheachd gun robh [[an Saoghal]] ann am meadhan [[fànais]] (Siostam cruinn-meadhanach).
Mar sin dheth, cha robh na beachd-smaointean aig Copernicus cho ùr sin. Bha reuladairean a’ sgrìobhadh mu dheidhinn bho chionn linntean:
*reuladairean às [[na h-Innseachan]], m.e.: duilleagan Vedic Sanskrit a chaidh a sgrìobhadh ann an 9mh neo 8mh linn ro Chrìosda
* às [[a' Ghrèig]], m.e: Aristarchus à Samos, mu 270 ro Chrìosda
*às an [[Ear Meadhanach]], m.e: Ibn al-Haytham às [[Iorac]], (965-1039).
Chuala Copernicus mun t-siostam Greugach nuair a bha e anns an Eadailt. Rinn e rannsachadh airson faighinn a-mach mu ghluasad nam planaidean.
Mar sin dheth, b’ e Copernicus a' chiad reul-eòlaiche aig an robh siostam [[matamataig]]each gu math mionaideach mu heliocentrism. Thuirt esan gu bheil a’ ghrian anns an aon àite agus gu bheil [[an Saoghal]] agus na [[planaidean]] eile a’ cuartachadh na grèine. Rinn Kepler obair a bharrachd air an t-siostaim sin. Ach b' e [[Galileo]] am fear a chaidh le teoiric Chopernicus an aghaidh na h-Eaglaise Caitligich (1610-1633).
== An leabhar ==
[[
Ann an [[1510]] sgrìobh Copernicus leabhar beag '''''Commentariolus''''' (''Litte Commentary''), anns an do thug e seachad na beachdan ùra aige.
Ann an [[1539]] thachair e ri Georg Joachim Rheticus, (sgoilear [[Mhelanchthon]] agus ollamh matamataig à [[Wittenberg]]). Chunnaic Rheticus dè cho math 's a bha an leabhar agus thug sin misneachd do Chopernicus. Mu dheireadh thall, dh' aontaich Copernicus an leabhar a chlo-bhualadh. Bha e deiseil dìreach mus do chaochaill e air 24mh [[Cèitean]], [[1543]] ann an Frombork.
== Ceanglaichean a-muigh ==
*[http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/ MacTutor History of Mathematics archive],
*[http://www.gutenberg.org
*[http://www.bj.uj.edu.pl/bjmanus/revol/titlpg_e.html De Revolutionibus, autograph manuscript] — Full digital facsimile, Jagiellonian University
*[http://digital.lib.lehigh.edu/planets/cop.php?num=F.1&exp=false&lang=lat&CISOPTR=0&limit=cop&view=full De Revolutionibus, 1543 first edition] — Full digital facsimile, Lehigh University
*[http://www.hps.cam.ac.uk/starry/coperastrol.html Copernicus and Astrology] anns an [[Oilthigh Chambridge]]
*[http://plato.stanford.edu/entries/copernicus/ Stanford] Encyclopedia of Philosophy entry
*[http://www.frombork.art.pl/Ang01.htm
[[af:Nicolaas Copernicus]]
[[als:Nicolaus Copernicus]]
[[an:Nicolau Copernico]]
[[ar:نيكولاس كوبرنيكوس]]
[[arz:نيكولاوس كوبرنيكوس]]
| |||