|
Cha robh e ach 25 agus a treanadh airson dreuchd a ghabhail mar britheimh nuair a shiubhail e gu America ann an 1831 le caraid dha, Gustave de Beaumont, a bha cuideachd na fear-lagha. Airson mu naoi miosan chuairtich iad na dùthcha – bho New Orleans an taobh an deas na duthcha gu Michigan faisg air na criochan le Canada. B’ e an obair a thug iad tarsainn an Cuan Atlantaig agus coir aca rannsachadh a dhèanamh air priosain anns na Stàitean Aonaichte gus am b’ urrainn do luchd na Frainge na priosanan acasan a leasachadh, ach dh’aidich e aig an am gun robh làn a dhùil aige barrachd a dhèanamh agus e an dòchas “pìos mòr a sgrìobhadh agus cliù a choisinn dhuinn fhèin.”
Mar rannsaichear chan eil teagamh sam bith gur e duine comasach dha-rireabh a bh’ ann an de Tocqueville agus bhiodh e a' còmhradh agus a' cur ceistean air a h-uile duine gun diofar am b' e luchd-obrach bochd a bh’ annta no dotairean, seanatairean, ollamhan, uachdarain gu duine ainmeil agus cumhachdach mar Sam Houston, a bha na phresident air Texas mus do dh’aonaich e leis na Stàitean, am President Anndra Jackson agus am President John Quincy Adams. Gu dearbh fhèin fhuair e fiù 's cothrom bruidhinn ri Charles Carroll – an duine mu dheireadh a bha beò a chuir ainm ris an ''Declaration of Independence'' agus an duine a bu bheartaich anns an dùthaich aig an amàm sin. An dèidh a' chuairteachaidh mhòir a rinn e agus na h-oidhirpean aige rannsachadh domhainn a dhèanamh air nàdar na dùthcham, thill e dhachaidh agus sgrìobh e “Democracy in America” agus ged a chaidh fhoillseachadh an toiseach ann an 1835 cha deach e a riamh a-mach à clò.
Tha an leabhar seo sònraichte cliùiteach airson mar a bha tuigse aige air eachdraidh na dùthcha agus cho tric ‘s a bhruidhinn Tocqueville air rudan a thachaireadh thairis air na bliadhnachan a bha rin tighinn. Dh’aithnich...?
Bha dragh mòr air Tocqueville mu’nmun “tyranny of the majority” agus s’ann's ann bhuaithe a thànaigthàinig an term tha sin. Thuirt èe gun robh cumhachd dha-rireabh aig am majority anns na Stàitean aonaichteAonaichte agus gun robh èe duilich do dhuine dhol an aghaidh a' mhòr-t-sluaighshluaigh an deidhdèidh dhaibh thighinntighinn gu aontadh air ceist. Bha e dhandhen beachd gur e rud cunnartach a bha seo,a gusagus gum faodadh e croncròn a dheanamhdhèanamh anns an t-amàm ri teachd. Chanadh cuid gu bheilgun robh seo ri fhaicinn anns na bliadhnachan a lean 9/11 agus ètha e duilich dha rireabh beachdachadh an aghaidh a mhòr-t-sluaighshluaigh.
Tha Tocqueville fosgailte agus buadhach do gach ginealach ùraùr agus a' cleachdadh daoniedaoine le iomadach beachd no partaidh no feallsanachd poilitigeachphoilitigeach na thuirt èe mar fianaisfhianais gu bheil na beachdan aca ceart. ‘S e aon de na beachdan isas ainmeil a bh’aigebh’ aige gun tigeadh America agus an Ruis gu còstrì agus iad air fàs nas cumhachdach na na dùthchanan eile.
“Tha atharraichean mòrmòra gadha-rireabh eadarra, agus dòighean nanan sluaighsluaighean a cheart cho atharraichte. Ach tha a h-uile coltas ann gu bheil èe an dàn gum bithbi buaidh aig gach dùthchadùthaich thairis air leth an t-saoghal anns an linn ri thigheanthighinn.”
Aig àm ana' cogadhcgogaidh fuarfhuair bha luchd anna làimhlàimhe-dheisdheise ann am poiliteags Amerigeanach gu math deidhealdeidheil air cho tùrail ‘sa‘s a bha èe agus bhiodh iad gu tric ag abairtràdh na thuirt èe nuair a rinn e coimeas eadar na Stàitean Aonaichte agus an Ruis:
“aig crìdhe an Americanach tha a nàdar aige steidhichtestèidhichte air saorsa; aig cridhe an RuiseanachRuiseanaich tha a nàdar stèidhichte air tràillealachd”
Ach aig a cheart àm bhiodh luchd anna làmhlàmhe chlì a' freagairt le beachd eile a bh’aigebh’ aige:
“Chanain gum bì èe gu sìorruidhsìorraidh nas fhurasta do phrionnsa a dh’èiricheas ann an dùthaich a tha democratach agus cumhachdach arm a thoirt gu cogadh eile na a chumail ann an sìth an deidh buaidh fhaighinn.”
Mar caitligeachChaitligeach, ghabh Tocqueville beagan iongadh air cho laidir ‘sa‘s a bha creideamh anns na Stàitean Aonaichte, agus èe den bheachd gun robh an t-sluagh nas diadhaidh air fad na bha sluagh na Frainge. Bhruidhinn èe mu’nmun chùis ri luchd-leantainn bho’nbhon a h-uile eaglais, ach gu h-àraidh sagairtean anna Eaglaish-Eaglaise ChaitligeachChaitligich, agus ‘schuala e chuala è bho gach taobh gur èe mar a bha sgaradh laghail ann eadar an eaglais agus an stàit a bha fàgail creideamh cho laidir. Mar sin sgrìobh èe “cho fadsfad 's nach eil cumhachd aig creideamh seachad air dòchas agus dòigh a thoirt do dhuine ann am bròn, buannaichidh èe aithre mic-an-duine.” Ach thug e seachad rabhadh cuideachd: “chan urrainn do chumhachd an riaghaltasriaghaltais a bhith aig na h-eaglaisean gun daoine a' fàs a cheart cho gràinneil nan aghaidh ‘sa‘s a tha iad ris an stàit agus luchd-poileataigs fhèin.”
Bha è gu math teagmhach mumun mardòigh a bhiodh an riaghaltas agus cumhachd luchd-phoileataigs a' fàs agus a' sgaoileadh agus tòrr de na thuirt èe a cheart cho iomchaidh ann an Washington san latha an diugh. Bhruidhinn èe air mar a tha an -còmhnaidh sluagh mhòrmòr de dhaoine ann a ghabhas ris ama' prionnsabalphrionnsabal nach eil gnothaich sam bith aig an riaghaltas ri na thachaireas ann am beatha priobhaideach, ach aig a cheart àm tha iad uile a feuchainn ri argamaid a dhèanamh gu bheil adhbhar sònraichte annaig an riaghaltas taic a thoirt dha anns na cùisean aig a bheil buaidh air an obair aigesan, ach nach bu choir dha idir gabhail ri roinn sam bith eile.
Ged a bha Tocqueville mothachail air trioblaidean, agus na paradoxes, a bha ririn lorg anns an t-siostam Americanach tha ''Democracy in America'' làn dòchasdòchais airson, agus a dèanamh moladh air, na Stàitean Aonaichte agus èe ag ràdh mu dheireadh “ann an America chan èe na Stàitean Aonaichte a chunnaic mi amhàina-mhàin ach fìor-chruth agus nàdar Democracy fhèin.”
Chunnaic e mu ficheadfhichead bliadhna mus do thachair an Cogadh Siobhalta, gum biodh cogadh mòr, borb ann, stèidhichte ann an taboh a deas na dùthcha – ged a bha esan den bheachd gur ann eadar na daoine dubha agus na daoine geallageala a bhiodh èe an àite eadar taobh a tuath agus taobh a deas nanan Stàitean.
Canaidh tòrr dhaoine - gedge a b’eb’ e coigrich th’anntath’ annta no Americanach – gur ann trobhtro sùileanshùilean Tocqueville agus an sgrìobhadh a rinn èe o’o chionn coircorr is 170 bliadhna a thuigse iad nàdar nanan Stàitean Aonaichte.
[[Category:an Fhraing]]
| 