Màiri I, Bànrigh na h-Alba

Bha Màiri Stiùbhart na bhoireannach àilleasach, tarraingeach do dh'fhir agus, gu ìre, gu math geur-chùiseach. Ach fhuair i an driod-fhortan a bhith a' riaghladh ann an dùthaich far am faigheadh am fear a bu thapaidh tàire riaghlaidh, agus lean aimhreit is còmhstri i fad a làithean.

Cha robh i ach sia làithean a dh'aois nuair a chaochail a h-athair, Seumas V, le cridhe briste bhathas ag ràdh às dèidh iomruagadh nan Albannach aig Blàr Solway Moss. Cha robh i ach còig bliadhna a dh'aois nuair a chaill na h-Albannaich Blàr aibhiseach Pinkie an aghaidh Arm Shasainn, agus bha aice ri teicheadh dhan Fhraing far an deach a pòsadh ris an Dauphin, Francois; ach chaochail esan òg, na rìgh airson beagan còrr is bliadhna.

Ann an 1561 thill Màiri a dh'Alba, dùthaich a bha mun àm sin ga reubadh eadar Caitligich (an creud san do thogadh Màiri fhèin) agus Pròstanaich, le Iain Knox aig an ceann. 'S e suidheachadh a bha seo a bhiodh glè dhuilich do riaghladair sam bith. Ach bha cùisean na bu mhiosa builich do Mhàiri, a chionn 's gun robh Ealasaid I Shasainn a' sìor-chur bacadh oirre agus i gu math amharasach mun tagairt a bh' aig Màiri do chrùn Shasainn. Chuir i seachad oidhche mu dheireadh ann an Alba san Abaid ann an Dùn Droighnein.

Màiri I, Bànrigh na h-Alba
monarc na h-Alba 14 dhen Dùbhlachd 1542 - 24 dhen Iuchar 1567 ← Seumas V Alba - Seumas VI na h-Alba is Seumas I Shasainn → Consort of France (en) 10 dhen Iuchar 1559 - 5 dhen Dùbhlachd 1560
Beatha
Breith	Lùchairt Ghleann Iucha, 8 dhen Dùbhlachd 1542
Dùthaich	Alba
Àite-fuirich	Alba Caisteal Fotheringhay Caisteal Chartley Paris
Ciad chànan	A' Bheurla Ghallta
Bàs	Caisteal Fotheringhay agus Northamptonshire (en) , 8 dhen Ghearran 1587
Àite-adhlacaidh	Abaid Westminster Peterborough Cathedral (en)
Nàdar a’ bhàis	peanas bàis (dì-cheannachadh)
Teaghlach
Athair	Seumas V Alba
Màthair	Màiri Lorraine
Cèile	Francis II na Frainge  (24 dhen Ghiblean 1558 -  1560) Eanraig Stiùbhairt, Morair Darnley  (29 dhen Iuchar 1565 (Gregorian) -  1567) James Hepburn, 4mh Iarla Bhoth Chluaidh  (1567 -  1578)
Clann	liosta Seumas VI na h-Alba is Seumas I Shasainn stillborn twin Hepburn (en) stillborn twin Hepburn (en)
Bràithrean ⁊ peathraichean	liosta François III d'Orléans, Duke of Longueville (en) Robert Stewart, 1st Earl of Orkney (en) James Stewart, 1st Earl of Moray (en) James, Duke of Rothesay (en) James Stewart (en) Adam Stewart (en) Robert Stewart (en) John Stewart (en) Jean Stewart (en)
Sinnsirean	liosta Rìgh Eanraig VIII Shasainn (granduncle (en) ) Prince Rupert of the Rhine (en) (great-grandson (en) ) Margaret Tudor (en) (grandmother (en) )
Fine	Taigh nan Stiùbhartach
Foghlam
Cànain	Beurla A' Bheurla Ghallta Fraingis Laideann
Luchd-teagaisg	Seòras Bochanan
Dreuchd
Dreuchd	neach-poileataigs, flaitheach, uas-fhlath, bànrigh na còir fhèin agus bànrigh chèile
Obraichean comharraichte	Oxburgh Hangings (en)
Duaisean a fhuaras	liosta Golden Rose
Creideamh
Creideamh	Caitligeachd

Ceanglaichean a-mach

• Alba Aosmhor: Màiri Stiubhart Bànrigh na h-Alba (.pdf)
• “Prògram Choinnich”. Tobar an Dualchais. Air a thogail 25mh dhen Fhaoilleach 2024. Dr Iain MacAonghuis a' bruidhinn air Màiri I (Gàidhlig)