Canar cruadhachadh ri pròiseas sa bheil consan 'ga dhèanamh nas treasa 's nas cruaidhe de chonsan nas laige. 'S e seo caochladh an sèimheachaidh. Mar eisimpleir, dh'fhaoidte gun dig stad-chonsan an àite suathaich, can [b] an àite [v] no [d] an àite [r]. Chan eil seo a cheart cho cumanta 's a tha an sèimheachadh ach gheibhear seo ann am prìomh-ionadan fhaclan, can aig toiseach facail no ann an lide le beum.

Buill-eisimpleir deasaich

Gearmailtis deasaich

Tha an gluasad o [θ] is [ð] gu [t] is [d] gu math cumanta leis gu bheil na suathaich seo car ainneamh is mì-sheasmhach air feadh cànain an t-saoghail. Thachair seo sa mhòrchuid dhe na cànain Ghearmaineach air tìr-mòr na Roinn-Eòrpa agus cuid a dhual-chainntean na Beurla.

Gàidhlig deasaich

Tachraidh seo cuideachd nuair a ghabhas cànan ri faclan-iasaid agus tha seo gu sònraichte cumanta sna cànain Ghàidhealach a chionn 's nach eil cuid mhath dhe na suathaich ceadaichte aig toiseach facail (ach [s̪] agus [ʃ]) sa chruth bhunaiteach. Ri linn sin, thèid suathaich aig toiseach facail-iasaid a neartachadh dhan t-seise as fhaisge air sa chànan Ghàidhealach.

Mar eisimpleir:[1]:

/v/ /p/ Beurla Ghallda vervainbearbhain /pɛɾavɛɲ/
/hw/ /kʰ/ Beurla Ghallda wheelcuidheall /kʰujəl̪ˠ/
/w/ /p/ Beurla Ghallda wallballa /pal̪ˠə/
/f/ /p/ Laideann fundusbonn /pɔun̪ˠ/ (foundation)
/θ/ /t̪ʰ/ Lochlannais þrǣlltràill /t̪ʰɾaːʎ/ (slave)
/h/ /t̪ʰ/ Beurla Ghallda hogsheadtocasaid /t̪ʰɔʰkəs̪ətʲ/
/j/ /kʲ/ Beurla Ghallda yawlgeòla /kʲɔːl̪ˠə/

Gàidhlig na h-Èireann deasaich

Tha a' Ghaeilge a' leantainn cha mhòr an dearbh phàtran ach thathar a' cur às dha /h/ mar is trice, seach a thionndadh 'na /t/:)[2]

/v/ /b/ Beurla vervainbeirbhéine
/hw/ /f/ Beurla whippetfuipéad
/w/ /b/ Beurla wick(s)buiceas
/θ/ /t̪ʰ/ Beurla theoremteoirim
/θ/ /t̪ʰ/ Lochlannais þrǣlltráill
/j/ /g/ Beurla yeomangíománach
/j/ /gʲ/ Beurla yeastgiosta

Gàidhlig Eilean Mhanainn deasaich

Gheibhear seo sa Mhanannais cuideachd ach nas lugha dheth leis gu bheil barrachd suathaich ceadaichte sa chànan seo aig toiseach facail. Seo grunn eisimpleirean:[3]

/v/ /b/ Beurla wallboailley /bɔːlə/
/hw/ /kʰ/ Beurla wheelqueeyl /kwiːl/

Tùsan deasaich

  1. MacBain, A. (1911) An Etymological Dictionary of the Gaelic Language. Gairm.
  2. (1993): Foclóir póca: English-Irish/Irish-English dictionary. Dublin: An Gúm. ISBN 1-85791-047-8. 
  3. Brodick, G. A Handbook of Late Spoken Manx (1986) Niemeyer ISBN 3-484-42905-4
  • Crowley, Terry. (1997) An Introduction to Historical Linguistics. 3rd edition. Oxford University Press.