Bean-shìdh
|
Tha mearachdan gràmair anns an aiste seo. |
Tha bean-shìdh no bean shìth 'na creutair 'san beul-aithris na h-Éireann, am facal a bhith bunaichte bhon t-Seann-Ghàidhlig ben síde, Gaeilge bean sídhe no bean sí (bean agus sìdhe a bhith 'nan tuiseal ginideach). Tha na sìdh bunaichte bho diathan Ghàidhealach ro-Chrìosdaidheach.
Nuair bhàsaich buill nan comann mòr nan Gàidheal (Clann uí Gráda, Clann uí Néill, Clann uí Bríain, Clann uí Conchobhar, agus Clann Caomhánach), sheinneadh bean-shìdh caoineadh dualchasach an dèidh dham bhàs. Gu dualchasach, bha bean-shìdh mhòr aig roinn nan teaghlaichean mòra nan Gàidheil comannaichte riutha, a dhèanadh teachd an làthair a sheinn an caoineadh seo an dèidh bàs 'san teaghlach. Innsidh na sgeulan mar a faodaidh (nuair bhàsaich ball an teaghlaich fada air falbh) an teachd an làthair no, ann an roinn nan sgeulan, an fuaim na mnà-sìdhe a' chiad for am bàis a bhith.
Nuair bha na beul-aithrise eadar-theangaichte a-steach dhan Bheurla, bha sònrachadh eadar na mnathan-shìdh agus na sìthichean eile air chur an aithne nach eil a' nochdadh a mhaireann 'sna sgeulan tùsaile 'nan dealbhan (Gaeilge no Gàidhlig) tùsaile. Gu coltach, dh'fhàs an caoineadh an tìodhlacaidh ràn brònach le a th' am bàs air chur an cèill. 'Sna sgeulan seo, thàinig a' cluinntinn an caoineadh na mnà-shìdh a chur air manadh air bàs 'san teaghlach agus comharraichidh a' faicinn a' bhean-shìdh an bàs neach fhèin.
Tha lèineagan geala gu tric mu mnathan-sìdhe agus tha gruag fhada bhàn aca gu tric, mar a sguabaidh iad le cìr an airgid, mion-fhiosrachadh a chuir an sgoilear, Patricia Lysaght, às leth ri breisleach le ur-sgeulachdan dùthchaile nam maighdeann-mhara. Riochdaich sgeulan eile iad ann an lèineagan uaine no dubh le bratan-falaich liath.
Iomraidhean deasaich
- Évelyne Sorlin, Cris de vie, cris de mort : les fées du destin dans les pays celtiques., Helsinki : Suomalainen Tiedeakatemia, 1991 ISBN 951-41-0650-4.
- Patricia Lysaght, The Banshee: The Irish Death Messenger, 1986, Roberts Rinehart Publishers ISBN 1-57098-138-8
- Katharine Briggs: An Encyclopedia of Fairies, 1976, Pantheon Books ISBN 0-394-73467-X
- The Banshee le Josh Grant